SİYASİ BELGELER, ANTLAŞMALAR (1920-1980)

MİSAK-I MİLLİ (28 Ocak 1920): Ulusal Ant anlamına gelen Misak-ı Milli , önce Erzurum Kongresi(23 Temmuz-7 Ağustos 1919)'nde kabul edilen ve daha sonra Sivas Kongresi(4-11 Eylül 1919)'nde genişletilerek teyit edilen ilkeleri kapsamaktadır. Son Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından 28 Ocak 1920'de kabul edilen 6 maddelik Misak-ı Milli'ye göre: (1).Osmanlı Devleti'nin 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi'nin yürürlüğe girdiği anda İtilaf devletlerinin işgali altında bulunan Arap çoğunluğunun oturduğu kısımlarının geleceği, bu bölge halkının özgür oyları ile belirlenecektir. Bu mütareke sınırları içinde, Türk-İslam çoğunluğu bulunan kısımların tümü, hiçbir nedenle ayrılık kabul etmez bir bütündür. (2).Halkın oyu ile Anavatana katılmış olan üç sancak yani elviye-i selase(Kars, Ardahan, Batum)  için gerekirse tekrar halk oylamasına başvurulmasını kabul ederiz. (3).Türkiye barışına bırakılan Batı Trakya'nın hukuki durumunun saptanması da, halkının tam bir özgürlükle belirtecekleri oylara göre gerçekleşmelidir. (4).İstanbul şehriyle Marmara Denizi'nin güvenliği her türlü tehlikeden korunmak kaydıyla, Akdeniz ve Karadeniz boğazlarının dünya ticaret ve ulaşımına açılması hususunda bizimle diğer tüm ilgili devletlerin birlikte verecekleri karar geçerlidir. (5).Azınlıkların hakları, komşu memleketlerdeki Müslüman halkın da aynı haklardan yararlanmaları şartıyla tarafımızdan kabul ve temin edilecektir. (6).Siyasi, adli, mali gelişmemizi engelleyecek her türlü kayıt ve kısıtlamalara (kapitülasyonlara) karşıyız.

1921 TEŞKiLAT-I ESASiYESi:  23 Nisan 1920'de açılan TBMM, kuruluşundan 9 ay sonra(Ocak 1921'de) yazılı bir anayasa olan 1921 Teşkilat-ı Esasiyesi'ni yürürlüğe koymuştur.

1.¶ 24 Maddelik 1921 Teşkilat-ı Esasiyesi, üç temel ilkeye dayanmaktadır: milli egemenlik , güçler birliği   ve  Meclisin üstünlüğü . 2.¶ Yasama ve yürütmeyi üzerine alan Meclisin, parlamenter sistemde olduğu gibi, çalışmalarına ara vermesi  söz konusu olmamıştır. 1921 Teşkilat-ı Esasiyesi, Meclis seçimlerinin iki yılda bir yapılacağı ve yeni Meclis toplanana kadar eski Meclisin göreve devam edeceği kuralını koyarak, Meclisin sürekli toplantı halinde olacağı ilkesini öngörmüştür. 3.¶ 1921 Teşkilat-ı Esasiyesi, hem 29 Ekim 1923'te Cumhuriyeti kabul eden, hem de 3 Mart 1924'te Hilafeti kaldıran bir anayasadır. 

Kaynaklar:

Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.

Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.

Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.

Atatürk'ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi yayını, Ankara 1991.

Atatürkçülük: Atatürk’ün Görüş ve Direktifleri, Gn.Kur.yayını, İstanbul 1983.

Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları, (haz.M.Onar), C.I-II, Ankara 1995.

Acaroğlu, Türker; Açıklamalı Atatürk Kaynakçası, C.I-II, Ankara 1981.

Ahmad, Feroz-B.T.Ahmad; Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Ankara 1971.

Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.

Atatürk'ün Milli Dış Politikası (1919-1923), Eskişehir 1992.

Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi, İstanbul 1974.

Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.

Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.

Baykal, Bekir Sıtkı, Heyet-i Temsiliye Kararları, Ankara 1974.

Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953.

Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.

Bilsel, Cemil; Lozan, C. I-II, İstanbul 1933.

Borak, Sadi, Atatürk’ün Özel Mektupları, İstanbul 1961.

Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.

Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Ankara 1953.

Frey, F.W, The Turkish Political Elite, Cambridge 1965.

Goloğlu, Mahmut, Milli Şef Dönemi 1939-1945, Ankara 1974.

Gönlübol, Mehmet-Cem Sar; Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), Ankara 1982.

Güneş, İhsan, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Düşünsel Yapısı (1920-1923), Eskişehir 1985.

İğdemir, Uluğ; Sivas Kongresi Tutanakları, Ankara, 1969; Heyet-i Temsiliye Tutanakları, Ankara 1975.

İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.

İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.

İnönü, İsmet, Hatıralar, C.I-II, Ankara 1992; Söylev ve Demeçler, İstanbul 1946.

Jaeschke, Gotthard; Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi (1918-1922) , Ankara 1989.

Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.

Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.

Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.

Karal, Enver Ziya, Atatürk’ten Düşünceler, Ankara 1969.

Karpat, Kemal, Türk Siyasi Tarihi, İstanbul 2015.

Kocatürk, Utkan; Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi (1918-1938), Ankara 1988; Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.

Meray, Seha L.; Lozan Barış Konferansı-Tutanaklar/Belgeler, C.I-VIII, İstanbul 1993; Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri, Ankara 1977.

Onar, Mustafa; Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları-I-II, Ankara 1995.

Önelçin, H. Adnan; Nutuk’un (Söylev’in) İçinden, İstanbul 1981.

Öztürk, Kazım, Atatürk’ün TBMM Açık ve Gizli Oturumlarındaki Konuşmaları, C.I-II, Ankara 1990; Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri ve Programları, İstanbul 1968.

Sanal, Türker; Türkiye Cumhuriyeti ve 50 Hükümeti, Ankara 1995.

Sarıhan, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C. I-IV, Ankara 1982-1996.

Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.

Sonyel, R.Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Ankara 1973.

Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.

Şimşir, Bilal N., Lozan Telgrafları, C.I-II, Ankara 1990.

Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.

Tökin, F. Hüsrev; Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişimi, İstanbul 1965.

Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.

Tunaya, T.Zafer; Türkiye’de Siyasi Partiler (1859-1952), İstanbul 1952; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.

Türk Anayasaları; Parlamento Tarihi; ; Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi.

Ünaydın, Ruşen Eşref, Diyorlar ki, (haz.Ş.Kutlu), Ankara 1985.

Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, İstanbul 1970.

Ayrıca, S.Akşin’in İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele (İstanbul 1994); B.Oran; Türk-Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu (Ankara 1986); Bulgaristan’da Türk Varlığı (Ankara 1992), A.C.Gazioğlu, Kıbrıs Tarihi, ve F.Armaoğlu’nun, C.Üçok ve O.Sander’in siyasi tarih ile ilgili eserlerinden de faydalanılmıştır.