BAŞ AĞRILI HASTAYA YAKLAŞIM
} Anamnez
} FM
} NM
} Gerekirse tetkikler/Primer-sekonder baş ağrısı ayrımı
} Tanı
} Tedavi
Anamnez alırken şu sorular sorulmalıdır:
|
1 |
Başınızın neresi ağrıyor? |
|
2 |
Nasıl bir ağrı? (zonklayıcı, ağırlık hissi, basınç hissi, diğer) |
|
3 |
Baş ağrınız ne kadar sürüyor? |
|
4 |
Baş ağrınızın sıklığı nedir? (hergün, haftada bir, yılda 2 gibi..) |
|
5 |
Baş ağrınızın şiddeti nedir? (hafif, orta, şiddetli) (Eğitim düzeyi yeterli hastalar için şu soru sorulmalıdır:En hafif ağrı şiddetine 1, en şiddetli ağrı şiddetine 10 dersek, sizin ağrınızın şiddeti kaçtır?) |
|
6 |
Baş ağrınız işinizi yapmanıza engel oluyor mu? |
|
7 |
Baş ağrınız ne zamandır var? (başlangıç yaşı) |
|
8 |
Merdiven çıkmak, yürümek gibi hareketler baş ağrınızın şiddetini etkiliyor mu? (azaltıyor, etkisiz, arttırıyor) |
|
9 |
Baş ağrınızı arttıran veya azaltan pozisyonlar var mı? (yatınca artıyor, ayağa kalkmakla azalıyor gibi..) |
|
10 |
Baş ağrınız sırasında bulantı oluyor mu? |
|
11 |
Baş ağrınız sırasında kusma oluyor mu? |
|
12 |
Baş ağrınız sırasında ışıktan rahatsızlık oluyor mu? |
|
13 |
Baş ağrınız sırasında sesten rahatsızlık oluyor mu? |
|
14 |
Ağrı öncesinde veya ağrı sırasında görmenizde veya bedeninizde değişiklikler, konuşurken sorunlar oluyor mu? (göz önünde renkli ışıklar, görme alanının yarısının görememe, bir vücut yarısında uyuşma, karıncalanma, kelime bulma güçlüğü gibi..) |
|
15 |
Gün içinde ağrınızın ortaya çıktığı zaman hep aynı mı, değişiyor mu? (sabahları uyandığında, akşama doğru, gece uykudan uyandırıyor gibi...) |
|
16 |
Ailede benzer şekilde baş ağrısı olan biri var mı? |
|
17 |
Baş ağrısını arttıran durumlar var mı? (mevsim dönümleri, stres gibi..) |
|
18 |
Baş ağrısını ortaya çıkaran durumlar var mı? (uykusuzluk, açlık, çikolata yemek gibi..) |
|
19 |
Başka hastalığınız var mı? |
|
20 |
Kullandığınız ilaçlar nelerdir? |
BAŞ AĞRISININ BAŞLANGIÇ ŞEKLİ:
} Akut: Hasta akut başlangıçlı ve daha önce yaşadıklarından farklı bir başağrısı tanımlıyorsa, öncelikle ciddi hastalıklar akla gelmelidir
} Subakut: Haftalar ve aylar önce başlayan başağrıları subakut olarak tanımlanır. Bu tip başağrıları ilerleyici ise ciddi hastalıkların belirtisi olabilir.
} Kronik: Yıllardır olan tekrarlayıcı başağrıları genellikle başka bir hastalığın belirtisi değildir.
Kronik baş ağrısında ağrının karakterinde-sıklığında-şiddetinde değişme varsa organik nedenler araştırılmalıdır***
Primer baş ağrıları: Gösterilebilir bir nedenin olmadığı, kafa travması ile ilişkisi olmayan baş ağrıları
Sekonder baş ağrıları: Gösterilebilir bir nedenin olduğu baş ağrılarıdır
BAŞ AĞRISI NASIL OLUŞUR?
} Ağrıya duyarlı kranyal yapıların hastalıkları (traksiyon-bası-infiltrasyon vb..)
} Meningeal irritasyon
} İntrakranyal veya ekstrakranyal arterlerde dilatasyon
} Trigeminovasküler sistemin aktivasyonu
} Ağrıyı modüle eden sistemlerde işlev bozukluğu
KIRMIZI BAYRAKLAR
} Ani başlangıçlı baş ağrısı: SAK, hipofiz apopleksisi, hemoraji
} Kanser veya HIV hastasında yeni ortaya çıkan baş ağrısı: metastaz, karsinamatöz menenjit, apse
} Sistemik hastalıkla birlikte baş ağrısı: menenjit, ensefalit, Lyme hastalığı, sistemik infeksiyon, kollajen damar hastalığı
} 50 yaşından sonra başlaması:temporal arterit, kitle
} Baş ağrılarının giderek artması: kitle, ilaç aşırı kullanımı, subdural hematom
} Tipik aura dışında fokal nörolojik belirti veya bulgular: kitle, AVM, inme, kollajen damar hastalığı
} Papil ödem: kitle, psödotümör serebri, menenjit
NÖRO-RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME İSTEME ENDİKASYONLARI
} Hastanın yaşamındaki ilk veya en kötü BA
} 50 yaşından sonra ortaya çıkan baş ağrısı
} Baş ağrısı ile birlikte epileptik nöbet
} İlerleyici veya yeni ortaya çıkan günlük sürekli BA
} Bilinen kanseri veya HIV olan kişilerde yeni ortaya çıkan BA
} Bilinen auralara benzemeyen aura varsa
} Nörolojik muayene anormalliği
} Baş ağrısı ataklarının sıklığında-şiddetinde-klinik özelliklerinde değişme
LOMBER-PONKSİYON ENDİKASYONLARI
} Nöroradyolojik incelemeler tanı için yetersizse;
} Sadece BOS tetkiki ile tanı konabilecek bir hastalık düşünülüyorsa;
} Ortostatik baş ağrısı varsa;
} İdiyopatik intrakranyal hipertansiyon düşünülüyorsa;
SEKONDER BAŞ AĞRILARI
Kafa/boyun travması
Kranyal kemik hastalıkları
Boyun hastalıkları
Göz Hastalıkları
Kulak hastalıkları
Akut rinosinüzit
Temporomandibuler eklem hastalığı
Serebral vasküler hastalıklar
Arteriovenöz Malformasyon (AVM)
Arteritler
Karotid/vertebral arter ağrısı
Serebral venöz tromboz
İdiyopatik intrakranyal hipertansiyon (psödotümör serebri)
Hidrosefali
BOS basınç düşüklüğü
İntrakranyal neoplazm
Epileptik nöbet
Sistemik infeksiyonlar
İntrakranyal infeksiyonlar
Hipoksi/hiperkapni (PaO2<70mmHg)
Diyaliz
Arteriyel hipertansiyon
Hipotroidizm
Açlık
Akut madde kullanımı/maruziyeti
İlaç yan etkisi
İlaç aşırı kullanımı
} Ergotamin
} ayda en az 10 gün ergotamin-3 ay
} Triptan
} ayda en az 10 gün triptan kullanımı-3 ay
} Analjezik
} ayda en az 15 gün analjezik kullanımı-3ay
} Opioid
} ayda en az 10 gün opioid kullanımı-3 ay
Madde/ilaç çekilmesi
} kafein çekilmesi (24 saat içinde başlar, 7 gün içinde geçer)
} opioid çekilmesi (24 saat içinde başlar, 7 gün içinde geçer)
} östrojen çekilmesi (5 gün içinde başlar, 3 gün içinde geçer)
} diğerleri (kortikosteroid, TCA, SSRI..; 3 ay içinde geçer)
Major depresyon
Panik bozukluğu
Yaygın anksiyete bozukluğu
Farklılaşmamış somatoform bozukluk
Trigeminal Nevralji
} İdiopatik veya semptomatik
} Trigeminusun bir veya daha fazla dalına uyan alanda bir kaç sn-2dk süren paroksismal ağrı atakları
} Yüz, dudaklar, diş eti stimülasyonu ağrıyı tetikler
} Yutma, çiğneme, konuşma, öksürme, esneme
} İdiopatikse paroksismalar arasında tümüyle asemptomatik
PRİMER BAŞ AĞRILARI
1. Migren
2. Gerilim tipi baş ağrısı
3. Küme baş ağrısı ve diğer trigeminal otonomik baş ağrıları
} Küme baş ağrısı (Epizodik/kronik)
} Paroksismal hemikrani (Epizodik/kronik)
} Kısa süreli unilateral nöraljiform baş ağrısı atakları (SUNCT, SUNA)
} “Hemikranya kontinü”
} 4. Primer öksürük,
} 5. Egzersiz,
} 6. Seksüel aktivite ile ilişkili,
} 7. Gökgürültüsü,
} 8. Soğukla tetiklenen,
} 9. Eksternal bası,
} 10. Bıçak saplanma şeklinde,
} 11. “Nummuler”,
} 12. Hipnik