Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

Böcekleri uyarıcı faktörlerden birisi de uyarıcı kaynağının şeklidir. Bu, besi, karşı eşey veya yumurtlama yeri gibi böcek için hayati önemi olan faktörlerden biri veya hepsi de olabilir. Bazı böcekler besinlerine, sadece onların şekillerini algılamak suretiyle yönelirler ve onları bulurlar. Metilda Hertz adında bir Alman araştırıcı bu konuyla ilgili olarak bal arılarıyla pek çok denemeler yapmış ve bunların şekil algılamaları üzerinde çok ilginç sonuçlar elde etmiştir. (Chauvin 1956). Buna göre, bal arıları daima kesin sınırlı, keskin kenarlı şekilleri algılamakta ve bunlara doğru yönelim göstermektedir. Hele çevre uzantıları olan şekiller onlar için daha da çekici olmaktadır. Örneğin, ekteki şekillerde görüldüğü gibi, Şekil 9A’da 1,2 ve 4’te merkezi tercih ettiği halde 3’te merkez beyaz olduğu için merkezi çevreleyen halka üzerinde toplanmışlar. 5’te çıkıntıya yakın yerde toplanmış, 6’da, ucundan yapıştırılmış üçgeni tercih etmişlerdir. 7 ile 6 arasında fark yoktur. 8 ve 9 da ise ister iç ister dış olsun, kırık çizgilere, köşelere doğru yönelim göstermişlerdir. Şekil 9B ve 9C’de ise 3 grup halinde şekil tercihi görülmektedir. Şekil 9D’de 1. durumda bir disk ve küçük kağıt koniler görülmektedir. Ancak soldakide koniler uçlarından yapıştırılmış, sağdakide tabanlarından yapıştırılmıştır. Tercih, soldaki şekil olmaktadır. 2. durumda böcek siyah diski tercih etmiş, ancak daha sonra yandaki parlak renkli üçgenlere gitmişlerdir. 3. durumda ise sık noktalı sıralar tercih edilimiştir. Bütün bunlardan anlaşılıyor ki bal arısının yaşaması için gerekli besini çeşitli çiçeklerden sağlaması söz konusu olduğuna göre, şekil olarak da bunlara benzeyenler tercih edilmektedir. Ancak her böceğin şekil algılaması aynı değildir. Örneğin Lymantria dispar’ın yeni çıkmış tırtılları daima tabanı birbirine eşit şekilleri tercih etmekte ve daima üst kısımdakine doğru yönelim göstermektedir. Şekil 9E’de bir disk etrafına değişik şeritler konmuş ve tırtılların bunlara doğru yönelimleri gözlenmiştir. Görüldüğü gibi tercih ve yoğunluklar değişik olmuştur.