Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

Seralarda özellikle domates yetiriciliğinde en önemli zararlı problemlererin den biri Domates güvesi (Tuta absoluta)’dır. Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae), domates bitkilerinin önemli bir zararlısıdır. Güney Amerika'ya özgüdür ve yelpazesini hızla Akdeniz ülkelerine doğru genişletmiştir. Parazitoit Trichogramma achaeae Nagaraja ve Nagarkatti (Hymenoptera: Trichogrammatidae) bu istilacı haşerenin olası biyolojik mücadele etmeni olarak önerilmiştir. Tuta ile başarıbir biyolojik mücadele için Trichogramma türlerinin kitle üretiminin yapılması gerekir. Parazitoitlerin kitle üretimleri Biyolojik mücadelede kullanılması düşünülen parazitoitlerin bir agroekosisteme yerleştirilmesi veya periyodik salımlar için büyük miktarlarda üretilmesi zorunlu hale gelebilir. Kitle üretiminin, kolay ve ucuz olması, biyolojik mücadelenin, kim-yasal savaşımla rekabet edebilmesi açısından önemlidir. Bu nedenle parazitoitler, üretimleri zor ve pahalı konukçuların yerine, kolay ve ucuz üretilebilen laboratuar konukçuları üzerinde üretilirler. Örneğin Trichogramma türleri, laboratuarda kolaylıkla üretilen Ephestia kuehniella Zeller ve Sitotroga cerealella (Olivier) yumurta-ların da kolaylıkla ve büyük miktarlarda üretilebilmektedir. Trichogramma kullanmanın zorlukları Kitlesel üretilmiş Trichogramma türlerindeki kalite düşüklüğünün nedeni kalite kontrolündeki başarısızlıktır (Andow vd. 1995, Bigler 1994, Cerutti ve Bigler 1991, O’neil vd. 1998). Çıkan ergin sayısının azlığı ya da kanat deformasyonu gibi problemlerin dışında, yetiştiriciler ve danışmanlar salım öncesinde oluşabilecek kalite sorununu belirleyemezler. Firmalar tarlada istenen performansın sağlanmasından sorumludurlar. Üretilen koloniler doğal ya da hedef konukçudan elde edilen stok kültür bireyleri ile periyodik olarak belirli generasyonla değiştirilmelidir (Bigler 1994). Firmalar kabul edilebilir standartlarda olduklarından emin olmak için konukçu yumurta parazitleme yüzdesi, ergin çıkışı, çıkan erginlerin cinsiyet oranlarını belirlemelidirler. S. cerealella için kalite kontrol parametreleri %80±5 parazitleme, %90±5 ergin çıkışı, cinsiyet oranı erkek başına 1.2-1.5 dişidir (Cerutti ve Bigler 1991). Uluslararası Biyolojik Mücadele Organizasyonu Kalite Kontrol Alt Komitesi (IOBC) Trichogramma ve diğer doğal düşmanlar için kalite kontrol standartlarını geliştirmektedir (Bigler vd.1997). Bazı bitki ve orman zararlılarına karşı Trichogramma salımı teknik olarak uygundur. Ancak, üretim maliyetinin fazla olması, uygulama tekniklerinin eksikliği ve diğer zararlılar için uygulanan insektisitlere karşı duyarlı olmaları nedeniyle adaptasyonları zayıftır. Araştırmacıların karşılaştıkları temel zorlukları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: 1- Sürekli kaliteli parazitoitler elde eden kitle üretim metotları ve kalite kontrollerinin geliştirilememesi. 2- Sürekli değişen genetik çeşitliliğin iyi anlaşılması ve arazide en iyi performans için davranış ve biyolojik karakterlerin iyi bilinmemesi. 3- Salınan parazitoit sayısı ve onların zararlı popülasyonlarına etkisi arasındaki ilişkinin iyi anlaşılamaması. 4- En uygun türün seçilmemesi. 5- Salım alanının büyüklüğünün doğru belirlenmemesi. 6- İnsektisit kullanımını sınırlandıran zararlı yönetim programlarının geliştirilmemesi. 7- Etkili bir Trichogramma üretme yönteminin geliştirilmemesi ve depolama, taşıma, salım için uygun çevresel şartların tanımlanmaması. Yumurta parazitoitlerinin kitle üretim sistemini geliştirmek için hem parazitoit hem de konukçuda ön çalışmaların yapılması gerekmektedir. Konukçu için; sıcaklığın konukçu biyolojisine etkileri ve konukçunun sıcaklık isteği, her gelişme dönemi için uygun ölçülerde gelişme kabinleri, konukçu embriyosunun gelişimin durdurulması için teknikler, uygun ve ekonomik besinin geliştirilmesi, konukçu depolama teknikleri belirlenmelidir. Parazitoit için; en uygun Trichogramma türünün seçimi, en uygun yapay konukçuda değişik sıcaklık ve nemde parazitoit biyolojisinin çalışılması, farklı türlerin yetiştirilmesi için yetiştirme ortamlarının izole edilmesi, uygun parazitoit/konukçu yumurtası oranı, rekabetçi parazitoitler yetiştirmek için en uygun yaştaki konukçu yumurtasının belirlenmesi, yapay konukçuya uyum, parazitoitin depolanması ve kalite kontrol aşamalarının çalışılması gerekmektedir. Bu çalışmaları yürütürken, miktar ayarlaması yapmak gerekir. Araştırma amacıyla böcek yetiştirilmek istendiğinde 2-3 g kelebek yumurtası üretilirken, Trichogramma türlerinin kitle üretimi için 2-4 kg yumurta üretilmesi gerekebilir. Parra (2010) tarafından bildirildiğine göre Parra (1997), 1 g’da 36.000 E. kuehniella yumurtası olduğunu bildirmiştir. Bu oran düşünüldüğünde kitle üretimin zorluğu daha iyi anlaşılabilmektedir. Yine Parra (2010), Brezilya’da 30 işçiyle, Trichogramma üretimi için günlük 5 kg E. kuehniella yumurtasının üretilebildiğini belirtmiştir. Ayrıca, en uygun ve ucuz yapay besin ile en fazla ergini elde etmek için kap başına verilecek en uygun yumurta sayısının belirlenmesi, dişi büyüklüğü ile bırakılan yumurta arasındaki ilişki (konukçu-besin) ya da yetiştirme ünitesi (yumurtlatma kabı) başına düşen ergin sayısı ile bırakılan yumurta arasındaki ilişki gibi konulara da üretim sürecinin başında dikkat edilmelidir.