Cerrahi Sorunu olan çocuklarda Sıvı ve Elektrolit Tedavisi
Normal bir çocuk için günlük idame sıvı elektrolit tedavisi için çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir.
Gerekli her bir kalori için bir ml su alındığı görülerek, “Kalorik Yöntem” olarak anılan yöntem ile
hastanın ağırlığından yola çıkarak, gerekli sıvı elektrolit aşağıdaki verilerden yararlanılarak
hesaplanabilir.
Vucüd Ağırlığına göre günlük sıvı gereksinimi
0-10 kg 100 cc/kg
10-20 kg arası 1000 cc + 50 cc/10 kg'ın üzerindeki her kg için
20 kg üstü 1500 cc + 20 cc/20 kg'ın üzerindeki her kg için
Vucüd Ağırlığına göre günlük elektrolit gereksinimleri.
Na + : 3-5 mEq/kg/gün
K + : 1-2 mEq/kg/gün
Cl - : 3-5 mEq/kg/gün
Örnek olarak 10 kg ağırlığında bir çocuk için hesap yapılır ise, 100 cc su, 40 mEq Na + , bir o kadar Cl -
ve 10 mEqK + gerekir. Bu gereksinime uyacak sıvı ¼ SF olarak anılan, ¼’ü SF, ¾’ü % 5 Dex olan
sıvıdır. 1000 cc ¼ SF ve 10 ml KCl çözeltisi hastanın günlük gereksinimini karşılar.
İstisna yenidoğan bebeklerdir. Yenidoğanlarda total vücut ağırlığının %80’nini su oluşturmaktadır,
yetişkinde ise bu rakam %60 dır. İlk ay içinde yenidoğan bu fazla sıvının yarısını yitirir, başka bşr
deyişle kendine transfüzyon yapar. Kalan yarısı ise 1 yaşına dek yavaş, yavaş yitirilir. Bu nedenle
yaşamın ilk dört haftası günlük idame gereksinimi 85 ml/kg olarak hesaplanır. Aynı biçimde fazla
sıvının içerdiği Na + ve CL - nedeni ile sıvı 1/5 SF olarak verilir. Yenidoğanların glikoz oluşturma
sorunları, beyin ve kasların glikoz gereksinimi nedeni ile hipoglisemi kolay gelişebilir. O nedenle sıvı
hazırlanır iken, % 5 Dex yerine % 10’luk Dex çözeltisi kullanılır. Örnek olarak 3 kg ağırlığında bir
yenidoğana istem aşağıdaki gibi yazılır :
255 ml 1/5 SF (% 10’luk Dex ile hazırlanmış) + 3 ml KCl
Sıvı-elektrolit tedavisi bir santranç maçına benzetilir. Hekim hamle yapacağı zaman tek bir hamleyi
değil, üç hamleyi düşünür. Yapılan uygulamaya hastanın yanıtı değerlendirilerek, yeniden üç hamle
düşünülerek tedavi sürdürülür.
Düşünülecek hamleler :
1. İdame
2. Açıkların saptanıp kapatılması
3. Anormal kayıpların izlenerek yerine konması
Olarak sıralanır. Bu başlıkları sırası ile açalım.
1. İdame
Girişte anlatıldığı gibi öncelikle hastanın başka bir sorunu olmasaydı uygulanacak tedavi hesaplanır ve
hekim aklında tutar.
2. Açıkların saptanıp kapatılması
Açıkların kapatılmasında öncelikle su açığına dikkat edilir. Dehidratasyon ciddiyetine göre hafif, orta,
ağır olarak üçe ayrılır. Kabaca hafif dehidratasyonda vucüd ağırlığının %5’i, orta olanda %10’u, ağır
olanda ise %15 kadarı su açığı vardır. Bu değerlerden düzeltmek için verilmesi gereken ek su miktarı
bulunur. Örneğin 5 kg ağırlığında bir hastanın orta dehidratasyonuj var ise, düzeltmek için 5 kg’ın
%10’u kadar, yani 500 ml su verilmelidir. Hangi sıvının kullanılacağı dehidratasyonun türüne göre
değişebilir. Akut dehitratasyonlarda ana su kaybı extrasellüler sıvıdan aolduğu ve bu sıvının Na +
içeriği yüksek olduğu için SF kullanılır. Diğerlerinde ½ SF ile düzeltme yapılabilir.
Elektrolit açıkları klinik olarak zor ayırt edilebilirse de, laboratuar hızla değerleri vererek hekime
yardımcı olur. Na + değeri düşük ise, daha fazla Na + verilerek düzeltilmesi gerekir. Eğer değer 125
mEq/dl altında değil ise, idame sıvısı 1/3 olarak verildiğinde, verilen ek Na + ile hastanın açığı
kapatılmış olur. Cl - Açıklarında da aynı yaklaşım uygulanır.
K + daha çok hücre içinde olduğu için, laboratuar değerlerine dikkatle yaklaşılmalıdır. K + açığının
düzeltilmesi için kg başına 1 yerine 2 mEq verilmesi çoğunlukla yeterli ve emniyetlidir.
3. Anormal kayıpların izlenerek yerine konması
İdame tedavisi normal bir hasta için formüle edilmiştir. Hastanın normalde olmayan bir sıvı-elektrolit
kaybı var ise tedavi düzenlenir iken bu durum da dikkate alınmalıdır.
Tedavi düzenlenmesi açısından anormal kayıplar ikiye ayrılırlar:
1. Şişede kolay toplananlar
2. Şişede kolay toplanamayanlar
1. Şişede kolay toplananlar
N/g sonda gibi bir drenaj aracından şişeye alınan anormal kayıplar bu gruba girerler. Şişedeki miktar
izlenerek anormal kaybın niceliği saptanır. İçerik laboratuara gönderilerek içerdiği elektrolitler de
saptanarak verilecek sıvı düzenlenebilir. Daha önce bir çok hekim bu içerikleri incelemiş ve içerdikleri
elektrolitleri, hangi sıvılar ile yerine konması gerektiğini saptamışlardır. Bu bilgilere kitaplardan
ulaşılabilir. Böylece laboratuara gereksiz yük bindirilmemiş olur.
Örnek olarak N/G sondadan safralı içerik geliyor ise, gelen sıvı kadar SF, her 100 ml’sine 1 ml KCl
eklenerek damardan verilir. Bunu hemşire istemine aşağıdaki biçimde yazabiliriz:
500 ml SF + 5 ml KCl N/G’den gelen kadar iv verilecek
2. Şisede kolay toplanamayanlar
Hastanın ateşi yükselir ve ateşini düşürebilmek için deri dolaşımını arttırıp, sıvı-elektrolit yitirmeye
başlar ise, yitirilen bu fazla su ve elektroliti şişede toplamak zordur. Su buharı olarak oda havasına
yayılır. Benzer birçok durum için yitirilen miktarlar ve içerikleri araştırmalar sonucu saptanmıştır.
Kitaplarda ayrıntıları bulunabilir.
Bu amaçla geliştirilen formüller iki biçimdedir. Bir grup için idame sıvısının miktarı ve içeriği
değiştirilir. Diğer formüllerde ise hastaya fazladan verilecek sıvının türü ve miktarı belirtilir.
Örnek olarak ventilatör ile kuru hava soluyan bir olgu, solunum yollarından buharlaşma ile sıvı
kaybeder. Bu durumda hastanın idame sıvısı günlük olarak %5 arttırılır. İkinci yaklaşıma bir örnek ise
laparotomi sırasında barsakları karın dışına alınan olgunun, periton yüzeyinden kaybını karşılamak
için her saat başına 20 ml / kg Ringer Laktat fazladan verilir..