Cerrahi Sorunu olan çocuklarda Sıvı ve Elektrolit Tedavisi

Normal bir çocuk için günlük idame sıvı elektrolit tedavisi için çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir.

Gerekli her bir kalori için bir ml su alındığı görülerek, “Kalorik Yöntem” olarak anılan yöntem ile

hastanın ağırlığından yola çıkarak, gerekli sıvı elektrolit aşağıdaki verilerden yararlanılarak

hesaplanabilir.

Vucüd Ağırlığına göre günlük sıvı gereksinimi

0-10 kg 100 cc/kg

10-20 kg arası 1000 cc + 50 cc/10 kg'ın üzerindeki her kg için

20 kg üstü 1500 cc + 20 cc/20 kg'ın üzerindeki her kg için

Vucüd Ağırlığına göre günlük elektrolit gereksinimleri.

Na + : 3-5 mEq/kg/gün

K + : 1-2 mEq/kg/gün

Cl - : 3-5 mEq/kg/gün

Örnek olarak 10 kg ağırlığında bir çocuk için hesap yapılır ise, 100 cc su, 40 mEq Na + , bir o kadar Cl -

ve 10 mEqK + gerekir. Bu gereksinime uyacak sıvı ¼ SF olarak anılan, ¼’ü SF, ¾’ü % 5 Dex olan

sıvıdır. 1000 cc ¼ SF ve 10 ml KCl çözeltisi hastanın günlük gereksinimini karşılar.

İstisna yenidoğan bebeklerdir. Yenidoğanlarda total vücut ağırlığının %80’nini su oluşturmaktadır,

yetişkinde ise bu rakam %60 dır. İlk ay içinde yenidoğan bu fazla sıvının yarısını yitirir, başka bşr

deyişle kendine transfüzyon yapar. Kalan yarısı ise 1 yaşına dek yavaş, yavaş yitirilir. Bu nedenle

yaşamın ilk dört haftası günlük idame gereksinimi 85 ml/kg olarak hesaplanır. Aynı biçimde fazla

sıvının içerdiği Na + ve CL - nedeni ile sıvı 1/5 SF olarak verilir. Yenidoğanların glikoz oluşturma

sorunları, beyin ve kasların glikoz gereksinimi nedeni ile hipoglisemi kolay gelişebilir. O nedenle sıvı

hazırlanır iken, % 5 Dex yerine % 10’luk Dex çözeltisi kullanılır. Örnek olarak 3 kg ağırlığında bir

yenidoğana istem aşağıdaki gibi yazılır :

255 ml 1/5 SF (% 10’luk Dex ile hazırlanmış) + 3 ml KCl

Sıvı-elektrolit tedavisi bir santranç maçına benzetilir. Hekim hamle yapacağı zaman tek bir hamleyi

değil, üç hamleyi düşünür. Yapılan uygulamaya hastanın yanıtı değerlendirilerek, yeniden üç hamle

düşünülerek tedavi sürdürülür.

Düşünülecek hamleler :

1. İdame

2. Açıkların saptanıp kapatılması

3. Anormal kayıpların izlenerek yerine konması

Olarak sıralanır. Bu başlıkları sırası ile açalım.

1. İdame

Girişte anlatıldığı gibi öncelikle hastanın başka bir sorunu olmasaydı uygulanacak tedavi hesaplanır ve

hekim aklında tutar.

2. Açıkların saptanıp kapatılması

Açıkların kapatılmasında öncelikle su açığına dikkat edilir. Dehidratasyon ciddiyetine göre hafif, orta,

ağır olarak üçe ayrılır. Kabaca hafif dehidratasyonda vucüd ağırlığının %5’i, orta olanda %10’u, ağır

olanda ise %15 kadarı su açığı vardır. Bu değerlerden düzeltmek için verilmesi gereken ek su miktarı

bulunur. Örneğin 5 kg ağırlığında bir hastanın orta dehidratasyonuj var ise, düzeltmek için 5 kg’ın

%10’u kadar, yani 500 ml su verilmelidir. Hangi sıvının kullanılacağı dehidratasyonun türüne göre

değişebilir. Akut dehitratasyonlarda ana su kaybı extrasellüler sıvıdan aolduğu ve bu sıvının Na +

içeriği yüksek olduğu için SF kullanılır. Diğerlerinde ½ SF ile düzeltme yapılabilir.

Elektrolit açıkları klinik olarak zor ayırt edilebilirse de, laboratuar hızla değerleri vererek hekime

yardımcı olur. Na + değeri düşük ise, daha fazla Na + verilerek düzeltilmesi gerekir. Eğer değer 125

mEq/dl altında değil ise, idame sıvısı 1/3 olarak verildiğinde, verilen ek Na + ile hastanın açığı

kapatılmış olur. Cl - Açıklarında da aynı yaklaşım uygulanır.

K + daha çok hücre içinde olduğu için, laboratuar değerlerine dikkatle yaklaşılmalıdır. K + açığının

düzeltilmesi için kg başına 1 yerine 2 mEq verilmesi çoğunlukla yeterli ve emniyetlidir.

3. Anormal kayıpların izlenerek yerine konması

İdame tedavisi normal bir hasta için formüle edilmiştir. Hastanın normalde olmayan bir sıvı-elektrolit

kaybı var ise tedavi düzenlenir iken bu durum da dikkate alınmalıdır.

Tedavi düzenlenmesi açısından anormal kayıplar ikiye ayrılırlar:

1. Şişede kolay toplananlar

2. Şişede kolay toplanamayanlar

1. Şişede kolay toplananlar

N/g sonda gibi bir drenaj aracından şişeye alınan anormal kayıplar bu gruba girerler. Şişedeki miktar

izlenerek anormal kaybın niceliği saptanır. İçerik laboratuara gönderilerek içerdiği elektrolitler de

saptanarak verilecek sıvı düzenlenebilir. Daha önce bir çok hekim bu içerikleri incelemiş ve içerdikleri

elektrolitleri, hangi sıvılar ile yerine konması gerektiğini saptamışlardır. Bu bilgilere kitaplardan

ulaşılabilir. Böylece laboratuara gereksiz yük bindirilmemiş olur.

Örnek olarak N/G sondadan safralı içerik geliyor ise, gelen sıvı kadar SF, her 100 ml’sine 1 ml KCl

eklenerek damardan verilir. Bunu hemşire istemine aşağıdaki biçimde yazabiliriz:

500 ml SF + 5 ml KCl N/G’den gelen kadar iv verilecek

2. Şisede kolay toplanamayanlar

Hastanın ateşi yükselir ve ateşini düşürebilmek için deri dolaşımını arttırıp, sıvı-elektrolit yitirmeye

başlar ise, yitirilen bu fazla su ve elektroliti şişede toplamak zordur. Su buharı olarak oda havasına

yayılır. Benzer birçok durum için yitirilen miktarlar ve içerikleri araştırmalar sonucu saptanmıştır.

Kitaplarda ayrıntıları bulunabilir.

Bu amaçla geliştirilen formüller iki biçimdedir. Bir grup için idame sıvısının miktarı ve içeriği

değiştirilir. Diğer formüllerde ise hastaya fazladan verilecek sıvının türü ve miktarı belirtilir.

Örnek olarak ventilatör ile kuru hava soluyan bir olgu, solunum yollarından buharlaşma ile sıvı

kaybeder. Bu durumda hastanın idame sıvısı günlük olarak %5 arttırılır. İkinci yaklaşıma bir örnek ise

laparotomi sırasında barsakları karın dışına alınan olgunun, periton yüzeyinden kaybını karşılamak

için her saat başına 20 ml / kg Ringer Laktat fazladan verilir..

Eğitimci: Ergun Ergün