Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

Böceklerin besinlerine yönelim davranışlarında ışık, renk, şekil, hareket, ses ve koku gibi birçok faktörler ya tek tek, ya da çeşitli kombinasyonlar halinde rol oynamaktadır. Besine yönelim, fitofag böceklerin, birçok bitki türleri veya varyeteleri arasında kendi besinlerini bulmalarına yaradığı gibi parazit ve predatör böceklerin de konukçularını ve avlarını bulmalarına yarar. Böylece çeşitli uyarılar alan böcekler konukçularına doğru yönelirler ve onları bulurlar. Böceklerin besinlerine yönelmelerini sağlayan faktörlerin en önemlisi kokusal ve tatsal uyarı yapan faktörlerdir. Birçok bitkilerde bulunan eterik yağlar, reçineler, aromatik alkoller ve alkoloitler gibi çeşitli kimyasal maddelerin yapısı, böceklerin konukçusunu seçmesinde önemli rol oynar. Fakat çoğu kez bitkilerde kimyasal bir kompleks olarak bulunan bu maddelerden hangisinin hangi böcek üzerinde etkili olduğunu anlamak çok güçtür. Tabii ki bunların yapay olarak elde edilmesi ve tarımsal savaşta bunlardan yararlanılması o derece güç olacaktır. Böceklerin büyük kısmı ayrışmakta ve çürümekte olan maddelerin, çürüme esnasında çıkardıkları kimyasal maddelere yönelim gösterirler. Bu maddelerin bazıları indol, scatol ve bir ölçüde amonyaktır. Gerek ergin gerekse larva döneminde ayrışmakta olan maddelerle beslenen Geotrapes spp (Scarabaeidae) bu maddeler karşısında o kadar duyarlıdır ki, bir litre havada 0,003 mg scatol’un bulunması bu böcekleri uyarı kaynağına yöneltmeye yeterlidir. Böceklerin bu davranışından yararlanılarak gerek bilimsel çalışmalarda, gerek surveylerde, gerekse tarımsal savaşta kullanılabilen çeşitli yem tuzakları, ya da savaş yöntemleri geliştirilmiştir. Çekici yem tuzakları Bu tuzaklar, klensel şişeleri gibi özel kaplar veya geniş ağızlı adi kaplar içine, sulandırılmış pekmez, melas, sirke, şarap tortuları, fermente olmuş meyve suları gibi çekici besin maddeleri veya bu özelliğe sahip protein hidrolizat, amonyum fosfat gibi bazı kimyasal maddeler konulmak suretiyle hazırlanır. Bu besin maddelerine gelen çeşitli böcekler kaplardaki sıvıya düşerek ölürler. Fakat böceklerin çoğunun dişileri, yumurtlama döneminde pasif olduğundan bu tuzaklara ilgi göstermezler. Bu nedenle yem tuzakları, zararlının populasyonunu azaltmada yararlı olmazlar. Beslenmeye engel olucu bileşikler (antifeedant) Böceklerin beslendiği maddelere uygulandığında, onların beslenmesine engel olup açlıktan ölmelerine neden olan kimyasal bileşiklerdir. Genellikle bitkilerden elde edilir(Myristisin gibi). Ancak bu tür bileşiklerden en çok ısırıcı çiğneyici ağız yapısına sahip böcekler etkilenmektedir. Ayrıca pomarsol’un, kış mevsiminde kemirici bazı hayvanların ağaçların kabuklarını kemirmesine engel olduğu saptanmıştır.