Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

Trichogramma türleri ile meyve ağaçlarında en fazla biyolojik mücadele uygulaması elmalardadır. Etkili bir biyolojik mücadele uygulaması için sağlıklı bir kitle üretim modeline sahip olunmalıdır. TRICHOGRAMMA TÜRLERİNDE KİTLE ÜRETİM MODELİ Gelişmiş ülkelerde, böceklerin üretimi için bilgisayar sistemi kullanılan üretim programları vardır (Singh ve Clare 1992). Ayrıca, üretim için böceklerin sıcaklık istekleri baz alınarak basit bir model oluşturulabilir. Bu istekler yıllardır bitki gelişimini tahmin etmede kullanılan derece/gün olarak ifade edilen termal konstant (K) ile değerlendirilir. Bu konstant, sıcaklıkla gelişme sürecinin sabit olması, gelişme için gerekli olan en düşük sıcaklıktan başlanarak hesaplanan sıcaklıklar toplamıdır. K=D(T-Tt) K:termal konstant (derece-gün) D: gelişme süresi (gün) T: çevre sıcaklığı (ºC) Tt: gelişme için gerekli olan en düşük sıcaklık Mooris ve Fulton’a (1970) göre en düşük sıcaklık eşiğinden önce gelişme göz önüne alınmalı ve sıcaklığın kontrol edildiği odalarda böcek biyolojisi belirlenmelidir (Parra 2010). Örneğin, yetiştirme odası 25ºC ise, en düşük sıcaklık eşiği 12.8ºC ve termal konstantı 133.1 derece/gün olan T. pretiosum’un süresini tahmin etmek mümkündür. Yukarıdaki formüle (K formülü) göre gelişme süresi10.4 gün olarak bulunacaktır. Ülkemizde ve tüm dünyada 2010 yılından itibaren önemli olmaya başlayan domates bitkisinde zararlı Tuta absoluta’ya karşı Trichogramma türlerinin kitle üretimi ile ilgili bir çalışma yapılmıştır (Göloğlu ve İkizoğlu 2011). Trichogramma’nın kitle üretimi E. kuehniella Zeller üzerinde 25±1˚C sıcaklık, %55-65 oransal nem, 16 saat aydınlık 8 saat karanlık uzun gün aydınlatmalı iklim odasında gerçekleştirilmiştir. Kitle üretim için öncelikle E. kuehiella’nın sorunsuz bir şekilde yetiştirilmesi gerekmektedir. E. kuehniella’nın sistematikteki yeri: Takım: Lepidoptera Familya: Pyralidae Cins: Ephestia Tür: Ephestia kuehniella Zeller E.kuehniella 27±1˚C sıcaklık,%55-65 oransal nem, 16 saat aydınlık 8 saat karanlık uzun gün aydınlatmalıiklim odasında üretilmiştir. Yapılan üretimde; petri kabı (plastik), mısır ve buğday unu, plastik kap, hassas terazi, sterilizator, çiftleştirme kabini, asetat kalemi, tel kafes, taşınabilir aspiratör ve soğutucu kullanılmıştır. Mısır ve buğday unu 1:1 oranda karıştırıp 6 saat 90˚C sıcaklıkta sterilize edilir. Elde edilen E. kuehniella yumurtalarının 0.2 gr kadarını sterilize edilmiş undan bir miktar koyulmuş plastik kaba serpiştirip üzerini aynı un karışımından ince bir tabaka olacak şekilde kapatılır. Kapların üzerine o günkü tarihi yazılıp kaplar karanlık ortama konur. 15gün aradan sonra sterilize edilen undan, bir gün ara ile ince bir tabaka halinde kapların üzerine, larvaların beslenmesi için serpiştirilir. 35-40 gün sonra kaplarda ergin çıkışı gözlendiğinde tel kafeslere kaplar konur (Şekil 1). Bu kafeslerde günde bir defa aspiratörle toplanan erginler çiftleştirme kabinlerine boşaltılmalıdır (Şekil 2). Şekil 4.1 Tel kafes Şekil 2 Çiftleştirme kabininin önden ve yandan görünümü E. kuehniella yumurtaları +4˚C’den çıktıktan 3 ila 4 gün içinde açılacaktır. Eğer yumurtalar kartlara yapıştırılmış ve Trichogramma türleri tarafından bir kısmı parazitlenmemiş ise bu yumurtalardan çıkacak konukçu larvaları ortamdaki parazitlenmiş ve parazitlenmemiş yumurtalara zarar verecektir (Bulut ve Kılınçer 1986). Bu sebeple, öncelikle konukçu embriyosu öldürülmelidir. Parazitoitin gelişmesine olanak verecek şekilde konukçu yumurtasının embriyosunun öldürülmesine yönelik yöntemlerden UV-C ışığı ve derin dondurucuda dondurma yöntemi üretimde çıkacak bu sorunu çözmede yeterlidir. UV-C ışığı kullanma yolu ile: Dezenfektan olarak yararlanılan bu ışığa kısa dalga boylu ışık da denmektedir. Bu ışık boyu 200-280nm arası UV-C bandına girmektedir. Dezenfeksiyon için gerekli olan ışığın dalga boyu ise 253.4 nm’ dir. Bahsedilen ışık altında bir süre bekletilen E. kuehniella yumurtasındaki embriyolar ölecektir. Işık altında bekletilen yumurtaların üst üste gelmemesine özen göstererek daha sonra oluşabilecek embriyolar engellenmelidir. Bununla beraber, bakteri, virüs, küf ve mantarların DNA yapısını bozarak onları etkisiz hale getirecektir. Derin dondurucuda dondurma ile: Bu yöntem ile E. kuehniella yumurtaları yayvan bir plastik kap içerisinde -20˚ C’de 120dk. veya -25˚C’de 60dk. bekletilip çıkarıldıktan kısa bir süre sonra kitle üretimi için kullanılabilir. E. kuehniella yumurtalarının embriyosunun derin dondurucuda öldürülmesi ile ilgili yapılan araştırmalarda derin dondurma yöntemi ile öldürülmüş değirmen güvesi yumurtalarının herhangi bir işlem uygulanmamış olanlara göre daha az oranda parazitlendiği görülmüştür (Gürkan ve Ay 1997). Fakat bu durumun Trichogramma türlerinin kitle üretiminde yarar yitimi yerine seçenek olarak görülmesi daha uygundur. Başka bir yöntem uygulanması mümkün değilse derin dondurucu embriyo öldürme yönteminden faydalanılabilinir. E. kuehniella üretiminden sonra Trichogramma üretimine bakıldığında; Trichogramma türlerinin üretimi 25±1˚C sıcaklık, %55-65 oransal nem,16 saat aydınlık 8 saat karanlık uzun gün aydınlatmalı iklim odasında gerçekleştirilmiştir. Yapılan üretimde; kağıt ya da ince karton, %10’luk arap zamkı, spatula, plastik kavanoz, pamuk, bal, makas, kürdan, paket lastiği, penset, kalem ve ince delikli elek kullanılmıştır. UV-C ışığına maruz bırakılmış ya da derin dondurucuda embriyosu öldürülmüş konukçu yumurtaları, 8x10 cm’lik kağıt veya kartonun başında ve sonunda 1 cm’lik boşluk kalacak şekilde ortasına zamk akıtılır ve spatula yardımı ile ince bir tabaka halinde sürülür. Zamk kurumadan konukçu yumurtaları ufak delikli elek yardımı ile zamklı kağıt ya da kartonun üzerine serpiştirilir. Yaklaşık 60dk. zamkın kuruması beklenir. Kuruyunca kağıdın üst kısmında bırakılan 1’er cm’lik boşluğun birine kurdan yardımı ile ince çizgiler halinde sulandırılmış bal sürülür. Elimizdeki 8x10cm’lik kağıdı içerisinde Trichogramma erginleri ve ıslatılmış küçük pamuk olan, parazitlenmemiş yumurtaların (Şekil 3) yönü ışığın geldiği yöne olacak şekilde şeffaf poşete veya kavanoza konur. Kavanozun ağzı Trichogramma türlerinin kaçamayacağı ufaklıkta delikleri olan bir bez parçası ile örtülüp etrafını paket lastiğiyle sıkılaştırılır. Şekil 3 Parazitlenmemiş ve parazitlenmiş E. kuehniella yumurtaları Yumurtalar parazitlenmeye bırakıldıktan bir hafta sonra açılır. Fakat kitlesel üretilen parazitoitlerin uygun zamanda salımı için kimi zaman parazitli yumurtaların +4˚C’de bekletilmesi gerekir. Yumurta, larva ve pupa dönemlerinde +4˚C’de 20 güne kadar depolanması olumsuz bir etki yaratmaz; ancak 30-60 gün süren depolamalarda hemen hemen hiç parazitoit çıkışı gözlenmez. Eğer parazitli yumurtalar uzun süre saklanmak isteniyorsa, oda sıcaklığı 10°C’ye düşürülüp istenmeyen bir etki gözlenmeden çıkış süresi 30 güne uzatılarak en uygun salım zamanı yakalanabilir.