Sun Yat Sen-Mao
Sun Yat Sen
1866 yılında doğdu. Papaz okulunda eğitim alıp Hıristiyan oldu. Eğitim sırasında Amerikalılar ile tanışıp, cumhuriyetçi fikirlere ilgi duydu ve anti-monarşist bir tavır geliştirmeye başladı. 1895-1990 yıllarında sürgün hayatı yaşadıktan sonra Japonya’ya geldi. Üç Halk İlkesi olan milliyetçilik, demokrasi ve toplumsal adaleti yine bu sıralarda ortaya koydu. 1911’de isyan hareketleri tekrar başladı ve bir anda devrimci güçler 13 eyaletin hakimiyetini ele geçirdi. Böylece kuzeyde İmparatorluk, güneyde ise cumhuriyetçilerin egemenliği söz konusu oldu. Güneydeki bu eyaletler bağımsızlığını ilan etti ve Sun Yat Sen bu bölgenin cumhurbaşkanı seçildi. Ortak Birlik hareketini Koumitang (Milli Halk Partisi) adlı bir partiye dönüştürdü. 1921 yılında güneyde kurulan hükümetin tekrar başına geçti. Kuzeyi de ele geçirip ülkeyi birleştirmek için çalışmalara yöneldi. Bu doğrultuda SSCB ile işbirliği içerisine girdi ve ülkede yeni kurulan Çin Komünist Partisi ile ittifak kurdu. Ancak bu hedefinde başarılı olamadan 1925 yılında vefat etti.
Mao
1893 yılında doğdu. Eğitimi sırasında Sun Yat Sen’in fikirlerinden etkilendi. Mao’ya göre nasıl Lenin, Marksizm’i Rusya’ya göre uyarladıysa, kendileri de Çin’e göre uyarlayabilirdi. Bu nedenle de çoğunluğu köylülerden oluşan Çin’de bu kesime dayanılabilirdi. 1931 yılında tüm Çin Sovyetleri birleştirildi ve Çin Sovyet Cumhuriyeti’nin başkanlığına Mao getirildi. 1939’da Yeni Demokrasi Üstüne adlı eserini tamamladı. Devrimi ikiye ayırıyordu, önce demokratik devrim, ardından sosyalist devrim. Demokratik devrimin lideri olarak Sun Yat Sen’e sahip çıkmış ve o mücadeleyi ilk aşama olarak kabul etmişti. 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuş oldu ve Mao da ilk başkan seçildi. 1957 yılında Yüz Çiçek Açsın kampanyası ile devrimin durağanlaşmaması için, parti içindeki farklı görüşlerin ortaya konması istendi, ancak bu huzursuzluklara yol açtı. Bunu gidermek için 1958’de İleriye Doğru Büyük Atılım kampanyası başlatıldı. 1966’te Büyük Proleter Kültür Devrimi’ni başlattı. Sınıf mücadelesi şiddetlendiği için proleter ideolojinin hakim kılınması ve burjuva değerlerinin yok edilmesi için kültür savaşı başlatıldığını ilan etti. 1970’li yıllardan sonra hastalığı artınca siyaset sahnesinde pek görülmedi ve 1976’da vefat etti.
Çağdaş Liderler Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Ankara, 1986, ss. 1940-1955; 1326-1359