Pilsudski-Gomulka
Pilsudski
Pilsudski, Rusya’nın egemenliğindeki bir bölgede 1867 yılında doğdu. 20. Yüzyılın başlarında, artık bağımsızlık mücadelesinin silahla olacağını düşünmeye başlayıp, bu yönde Askeri Eylem Birliğini kurup, asker ve subaylar yetiştirmeye başladı. 1918 yılında Almanya savaşı kaybedince Pilsudski hapisten çıktı ve hem devlet başkanlığı, hem de başkomutanlık görevlerini üstüne aldı. 1926 yılında Pilsudski sol eğilimli grupların desteğini de alarak bir darbe yaparak, tekrar başa geçti. 30’lu yıllarda ülkenin bağımsızlığını korumak için çeşitli girişimlerde bulundu. II. Dünya savaşının çıkacağını tahmin edip, buna karşı önlemler almaya çalıştı. Almanya ve Sovyetlerle saldırmazlık anlaşmaları imzaladı. 1935 yılında karaciğer kanserine yakalanıp, vefat etti.
Gomulka
1905 yılında doğdu. Babası da sosyalistti ve Polonya sosyalist Parti’nin gençlik örgütünde siyasete atıldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında hapisten çıktı ve ülkenin işgaline karşı koymaya çalıştı. Komünist Parti yerine kurulan Polonya İşçi Partisi’ne girdi. 1947 yılında seçimler yapıldı ve Polonya Halk Cumhuriyeti kurularak, ülkenin sosyalist çizgide olacağı netleşti. Stalin tarafından Titocu ve burjuva milliyetçisi olarak suçlanıp, yeni kurulan partiden uzaklaştırıldı. 1956'da Gomulka tekrar popüler oldu ve bu isyan hareketinin lideri konumuna geldi. Sovyetlerle çeşitli pazarlıklar yapıldıktan sonra da Gomulka’nın liderliği kabul edildi. Demokratikleşme hamlelerine yöneldi, basın üzerindeki baskıyı azalttı. Fakat zaman içerisinde bu eylemlerinden uzaklaşıp, eski liderler gibi baskıcı politikalara yönelmeye başladı. 1970 yılında ülkedeki ekonomik koşulların daha da bozulmasıyla beraber ciddi bir ayaklanma başlayınca, bu kez direnç gösteremedi ve bozulan sağlık koşullarının da eklenmesiyle iktidardan çekilmek durumunda kaldı. 1982 yılında vefat edene kadar da siyasi açıdan sessiz bir dönem yaşadı.
Çağdaş Liderler Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Ankara, 1986, ss. 1700-1711; 712-729.