Atatürk'ün Hayatı-Lozan'dan Ölümüne
Lozan barış görüşmelerine TBMM hükümetinin yanı sıra İstanbul hükümetinin de davet edilmesi Atatürk için bir fırsat yaratmış ve kendisi halifelik ile saltanatın ayrılması ve saltanatın kaldırılması yönünde bir öneriyi meclise getirmiştir. Konferansa ara verilen dönemde İzmir’de bir iktisat kongresi toplanarak yeni dönemin ekonomi politikaları belirlenmiştir. 23 Nisan’da Lozan görüşmeleri tekrar başlamış ve anlaşmazlık görülen noktalar bu kez çözülerek 24 Temmuz tarihinde Lozan barış anlaşması imzalanmıştır. TBMM’de meclis hükümeti sistemi benimsenmesinden dolayı zaman zaman hükümet oluşumlarında krizler yaşanabiliyordu. Böylesi bir kriz ortamını fırsata çeviren Atatürk, cumhuriyet yönetimine geçilmesi teklifini gündeme getirmiştir. Halifeliğin kaldırılması ise Hint Müslümanlarının halifelikle ilgili bir başvurusunun siyasal kriz yaratması vesilesiyle olmuştur. Eleştirilerini artıran muhalif isimler, hükümete yönelik bir güvenoyunun ardından 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurmuştur. Takriri Sükun’dan yararlanılarak otoritenin tesis edilmesi ve tüm muhaliflerin susturulması, yeni Cumhuriyet yönetiminin hedeflediği devrimleri daha rahat bir şekilde yapabileceği bir ortamı da hazırlamıştır. Her ne kadar Takriri Sükun ve İzmir suikastı gibi gelişmelerinin ardından muhalefet ortadan kaldırılmış olsa da, Atatürk bir süre sonra var olan tek sesli ortamdan rahatsızlık duymaya başlamıştır. SCF kapatıldıktan sonra Atatürk bir yurt gezisine çıkmış ve nerelerde hata yaptıklarını bizzat görmek istemiştir. 1930’lu yıllarda ise Atatürk bir süre sonra bu iç politika-ekonomi meselelerini daha çok İsmet Paşa’ya bırakmaya başlamış ve kendisi dil, tarih ve kültür politikalarına yoğunlaşıp, dış politika konularını kendisi yürütmeye çalışmıştır. Atatürk’ün sağlığı 1938 yılından itibaren giderek kötüye gitmiş ve yakalandığı karaciğer hastalığını atlatamayan Atatürk 10 Kasım tarihinde vefat etmiştir.
Çağdaş Liderler Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Ankara, 1986, ss. 119-142