Atatürk'ün Siyasi Fikirleri-II
Bir sonraki başlık olan yurttaşa karşı devletin görevleri başlığında Mustafa Kemal, tartışmalı bir kavram olan devletçiliğe açıklık getirmeye ve sınırlarını çizmeye çalışmıştır. Ayrıca toplumsal düzeyde özel çıkar ve genel çıkarın ayrı ayrı bulunduğunu ve her ikisinin de önem arz ettiğini, ancak bireylerin ve özel girişimlerin doğal olarak daha çok özel çıkar peşinde olacağını ve genel çıkarı unutabileceğini, bu nedenle de büyük ekonomik meselelerde genel kamusal çıkarı koruyacak bir devlet mekanizmasına ve onun düzenleyiciliğine ihtiyaç duyulduğunu vurgulamıştır. Dolayısıyla Atatürk’ün arzu ettiği devletçilik, bireysel gelişimi reddetmemekte ve bu devletçiliği olabildiğince bireylerin lehine kullanmaya çalışmaktadır. Hürriyet, özgürlük başlığında ise Atatürk ilk önce özgürlüğü tanımlamakta ve özgürlüğün insanların dilediğini kesin olarak yapabilmesine karşılık geldiğini, ancak tarih boyunca hiçbir zaman bu şekilde mutlak bir özgürlüğe sahip olamadığını belirtmiştir. Ancak Atatürk, bu temel sınırlamaya ek olarak ulusun ortak çıkarına aykırı olduğu durumları da eklemiştir. Bu anlayış doğrultusunda çeşitli özgürlükleri inceleyen Atatürk, önce sınırlanamaz doğal liberal özgürlüklerden bahsetmiştir (Kişisel özgürlük, konut dokunulmazlığı, bireysel mülkiyet). Atatürk bu özgürlüklerden bahsederken onların hangi durumlarda sınırlanabileceğine açıklık getirmiştir. Buradan sonraki başlık ise bağnazsızlık ya da hoşgörüdür. Atatürk bu başlıkta genel olarak laiklik ilkesi doğrultusunda açıklamalar yapmış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi dininin olmadığına, ancak herkesin istediği gibi ibadet etme özgürlüğüne sahip olduğunu ifade etmiştir. Mustafa Kemal’in kitapta işlediği son temalardan biri de solidarizm/bağlılık konusudur. Atatürk’ün toplum anlayışın yansıtan bu bölümde onun toplumsal bütünlüğe yaptığı vurgu görülmektedir.
Afet İnan, Vatandaş İçin Medeni Bilgiler Kitap I, Milliyet Matbaası, İstanbul, 1930, ss. 79-116