TIP441-ÖDEMLİ HASTAYA YAKLAŞIM
Ödem, intersitisyel alanda sıvı hacminin artması olarak tanımlanır. Venöz ve lenfatik drenaj bozuklukları gibi çeşitli lokal faktörlere bağlı olarak ödem gelişebileceği gibi kalp yetmazliği, nefrotik sendrom, siroz gibi çeşitli klinik durumların seyri sırasında da ödem gelişebilir. Sıvı toplanması massif ve yaygın ve de üçüncü boşluları da içerecek şekilde olursa "anazarka" olarak adlandırılır. Ödem patogenezinde artmış kapiller hidrostatik basınç, azalmış kapiller onkotik basınç ve artmış kapiller geçirgenlik durumlarından bir ya da birkaçı sorumludur. Lenfatik drenaj bozukluğu da ödem nedenidir, diğer nedenlerden en önemli farkı yüksek protein içeriği nedeniyle lenfödem godet bırakmaz. Ödem böbrek yetmezliğine bağlı ise primer defekt böbreklerden su ve sodyum atılımındaki bozukluktur. Kalp yetmezliği ve sirozda ise effektif dolaşan arteriyel volümdeki azalmaya bağlı su ve sodyum tutulumu ödem oluşumuna neden olur.
Ödem yakınmasıyla başvuran bir hastada kardiyak, pulmoner, hepatik veya böbrek hastalığı öyküsü ile birlikte ödem oluşumu ile ilişkili olabilecek ilaçların kullanımı açısından sorgulama yapılmalıdır. Sorgulama sırasında ödem yakınmasına eşlik edebilecek nefes darlığı başta olmak üzere eşlik eden semptomların sorgulanması ayırıcı tanı açısından çok önemlidir. Fizik incelemede, ödemin yaygınlığı, simetrik olup olmadığı, godet bırakıp bırakmadığı, üçüncü boşluklarda sıvı olup olmadığı, juguler venöz basıncın yüksek olup olmadığı gibi bulgular sistemlerin muayenesiyle birlikte değerlendirilmelidir. Laboratuvar testleri ödem ayırıcı tanısında yer alabilecek hastalıkların ayrımında kullanılmalıdır. Ödem tedavisi nedeni ortaya koyulduktan sonra nedene yönelik olarak planlanmalıdır. Ödemden sorumlu faktör bir ilaç kullanımı ise ilaç kesilmelidir. Diüretikler (loop diüretikleri, tiyazidler, mineralokortikoid reseptör blokerleri) ödemin semptomatik tedavisinde temel ajanlardır.