Konu özeti
Konu1: Kırgız Alfabesi ve Yazı Tarihi
Kırgız Türkçesinin yazı tarihi hakkında bilgi verilir. Kırgız alfabesi öğretilir. Harflerin ses karşılıkları ve Latin harflerine çeviri yazı sistemi açıklanır. Okuma ve yazma uygulamaları yapılır.
Konu2: Kırgız Türkçesinin Ünlü Sistemi
Kırgız Türkçesinin ünlü sistemi, ünlülerin sınıflandırılması anlatılır. Türkiye Türkçesi ünlü sınıflandırılması ile karşılaştırması yapılır.
Konu3: Kırgız Türkçesinde Uzun Ünlüler
Kırgız Türkçesinin uzun ünlülerinin meydana geldiği durumlar anlatılır. İkincil uzunluklar olarak değerlenndirilen Kırgız uzunluklarının asli uzunluklardan farkı açıklanır. Benzer ses durumlarında Türkiye Türkçesinden farklı yönleri alıştırmalar ile pekiştirilir.
Konu 4: Kırgız Türkçesinde Ünlü Uyumu
Türkçe kelimelerin ünlü uyumu, kalınlık-incelik ve düzlük-yuvarlaklık bakımından olmak üzere iki özellik üzerinde gerçekleşir. Bu sebeple ünlü uyumunun iki türünden söz edilebilir: 1. Kalınlık-incelik uyumu. 2. Düzlük- yuvarlaklık uyumu. Kırgızcada ünlü uyumun bu iki şekli de kesinlikle korunur. Ünlü uyumunun sabitliği bakımından Kırgızca, içinde bulunduğu Kıpçak grubunda özel bir konuma sahiptir.
Konu5:Kırgız Türkçesinde Ünlü Uyumuna Tam Uyum Sağlayan Ekler
Kırgızcada Ünlü uyumunun gramer açısından tam korunduğu durumlar ismin çokluk, soru, iyelik , şahıs ekleri gibi çekim ve yapım ekleri vasıtasıyla gösterilir. Konuya ilgili uygulamalar yapılır. Basit konuşma metinleri ve alıştırmalar ile desteklenir.
Konu6:Kırgız Türkçesinde Ünlü Uyumuna Tam Uyum Sağlayamayan Ekler
Kırgız Türkçesinde ünlü uyumunun bazı istisnai özellikleri anlatılır. Onlar, ünlü uyumuna kısmen tabi olan ve uyum sağlamayan eklerdie. Genelde dilin tarihi gelişmesi sürecinde meydana gelen bu ses ve şekil değişiklikleri nedeniyle meydana gelen, ayrıca alıntı eklerde de görülen bu durumlar Kırgızcayı diğer Kıpçak grubu dillerinden ve kendi ağızlarından da ayırt eden özellikleridir. Bu konuda Kırgızcanın Türkiye Türkçesi ile farklılıkları da örneklerle açıklanır. Ünlü uyumunun kelime yapım ve çekim sistemindeki işleyişine yönelik alıştırmalar yaptırılır.
Konu7:Kırgız Türkçesinde Ünsüz Sesler
Kırgız Türkçesinde Ünsüz Seslerinin genel değerlendirilmesi yapılır.Kırgız Türkçesinde Ünsüz Seslerinin sınıflandırılması anlatılır.
Konu8:Kırgız Türkçesinde Ünsüz Uyumu
Kırgız Türkçesinde Ünsüz Uyumu hakkında bilgi verilir. Türkiye Türkçesinde ünsüz uyumu ile farklılıkları açıklanır.Kırgız Türkçesinde Ünsüz Uyumunun kelime yapım ve çekim sırasındaki işleyişine göre örnekler verilir, alıştırmalar yapılır.
Konu 9: Kırgız Türkçesinde İleriye Doğru ve Geriye Doğru Benzeşme Kuralı
Kırgız Türkçesinin başlıca ses özelliklerinden olan Benzeşme kuralı iki farklı yol ile meydana gelir. İleriye doğru benzeşme Türk dillerinin çoğunda görülen umumi ses kurallarından biri ise, geriye doğru benzeşme Kırgızcanın da içinde olduğu bazı dillerde görülür. O özelliğiyle Kırgızca Türkiye Türkçesinden fark eder. Kırgızcanın Türkiye Türkçesinden bu tür farklılığı örneklerle gösterilir, alıştırmalarla anlatılır.
Konu10: Kırgız Türkçesinde Benzemezlik Kuralı
Kırgızcada Benzemezlik kuralı, aynı veya yakın ses özellikleri taşıyan seslerin Kırgız konuşma tarzına göre yan yana gelemeyişinden kaynaklanan bir ses hadisesidir. Kırgızcada z,m,n,l gibi yarı ünsüzlerden sonnra -l ile başlayan ekler geldiğinde , ya da bütün yarı ünsüzlerden sonra /n/ ile başlayan ek geldiğinde benzemezlik olayı meydana gelir. Kırgızca ile Türkiye Türkçesi arasında fono-morfolojik farklılık yaratan bu olay derste örneklerle anlatılır, alıştırmalarla pekiştirilir.
Konu 11: Kırgız Türkçesinde Tonlulaşma Kuralı ı
Kırgız Türkçesinde İki ünlü arasında bazı tonsuz ünsüzlerin tonlu ünsüze dönüşmesine tonlulaşma denir. Kırgızсаda /к/ ve /п/ ünsüzleri ile biten kelimeler ünlü ile başlayan ek aldığında tonlulaşır, /к/ - /г/’ye , /п/ - /б/’ye dönüşür. Fakat Türkiye Türkçesinde olduğu gibi /ç/-/c/, /t/-/d/ seslerinin tonlulaşması hadisesi Kırgızcaya özgü değildir. Bu tür farklılıktan meydana gelen iki dil arasındaki fono-morfolojik ayrıcalıklar örnekler ve alıştırmalarla anlatılır.
Konu12: Kırgız Türkçesinde Tonsuzlaşma Kuralı
Kırgız Türkçesinde tonlulaşma olduğu kadar, bazı durumlarda tonsuzlaşma olayı da meydana gelir. Katkalandaşma adı verilen bu hadiseye göre Kırgızcanın ses yapısına aykırı gelen kelime ya da hece sonu durumlarda yumuşak sesler ton yönünden kendinden daha sert sesler ile değiştirilir. Özellikle Arap, Fars ve Avrupa dillerinden ödünçlenen kelimelerde sıkça görülür. Kırgız Türkçesinin bu ses kuralı dolayısıyla Türkiye Türkçesi ile meydana gelen farklılıkları örneklerle açıklanır, alıştırmalarla pekiştirilir.
Konu13: Kırgız Türkçesinde Ünlü Türemesi Kuralı
Kırgızcanın ses yapımına göre kelime başında ya da sonunda elmeyen kelimelerde yapı olarak söz başına gelmeyen çifte ünsüzlerden önce veya aralarında ses türemesi meydana gelir. Alıntı kelimelerde görünen ünlü veya ünsüz türemesi, onlardaki ses farklılıklarını Kırgızcanın ses kurallarına uydurma çabaları neticesinde meydana gelir. Ses türemeleri önseste, içseste ve sonseste olmak üzere üç ayrı biçimde görülür.
Kırgızcada Ünsüz Türemesi
Bazı Arapça, Farsça kelimelerdeki telaffuz farklılığı ve Kırgız ses sisteminde olmayan seslerle gelen kelimeler belli değişikliklerle benimsenmiştir. Bunlar genelde ön, son eklerde ve kelime sonunda iki ünsüzün yan yana gelme durumlarında görülür. Türkiye Türkçesinde çoğu zaman orijinal şekli korunan bu kelimelerde Kırgızcada meydana gelen değişiklikler iki kardeş dili ayrıştıran vakaları oluşturmaktadır.