Ad Yapım Ekleri
Adlar kendilerinden ( демир-чи, нил-гер, мүлк-дар, оба-даш ) ve başka söz gruplarından – fiillerden ( бил-им, ока-лга, геч-елге, сайла-в), sıfatlardan ( ягшы-лык, эдепли-лик ), sayılardan ( бәш-лик, он-лук ) türetilebiliyorlar.
Ad türeten ekler, görevlerine göre kendi aralarında asıl ve derece olarak ikiye ayrılır.
1. Addan ve başka söz gruplarından yeni adlar yapmaya yardımcı olan yapım eklerine asıl yapım ekleri denir.
Örneğin,
Ор-ак, иш-чи, сув-чы, ак-лык, тәзе-лик
2. Asıl ve türemiş adların sonuna eklenerek, oluşan adların sevgililik, küçüklük bildirmeye yardım eden yapım eklerine derece yapım ekleri denir.
Örneğin,
Там-җагаз, гүл-җагаз, оглан-җык
Adlar asıl yapım eklerinin yardımı ile fiillerden, sıfatlardan, sayılardan ve kendilerinden aşağıdaki eklerle yapılırlar:
1. Addan Fiil Yapım Ekleri: Fiillerden yapılan adlar, esasen iş-hareket adını, yerini, iş kurallarını, işi gerçekleştiren şahsı ve benzer çeşitli düşünceyi anlatıyorlar.
Örneğin,
-ыш, -иш, -уш, -үш, -йыш, -йиш: бак-ыш, яг-ыш, эк-иш
-ув, -үв, -в: яз-ув, дүз-үв, айла-в, дерңе-в
-ым, -им, -ум, -үм, -м: гар-ым, бил-им
-ма, -ме: чат-ма, сүз-ме
-ак, -ек, -к: ор-ак, дар-ак
-гыч, -гич, -гуч, -гүч: отур-гыч, бас-гыч
-алга, -елге, -лга, -лге: ятал-га, дурал-га
2. Adların Sıfatlardan, Sayılardan, Zamirlerden Yapılışları: Adlar bu
söz gruplarından –лык, -лик (-лук, -лүк) eklerinin yardımı ile yapılırlar.
Örneğin,
-лык, лик: ягшы-лык, бәш-лик
-лук, -лүк: хор-лук, ол-лук
3. Addan Adların Yapım Ekleri: Adlardan ad yapma adların anlamlarına ve görevlerine göre yapılır.
Örneğin,
-чы, -чи: колхоз-чы, окув-чы
-кеш: нас-кеш, чилим-кеш
-даш, -деш: оба-даш, сапак-даш
-хана: китап-хана, дерман-хана