Konu özeti
İki Dünya Savaşı Arasında Siyasi-Ekonomik Değişim
(kaynak: Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015)
20.yüzyıl Avrupası’nda “laissez-faire (bırakınız yapsınlar)”in gerilemesi ve denetimli piyasa sisteminin yükselişine bakıldığında; İngiliz ekonomist John Maynard Keynes (1883-1946)’in makro-ekonomik yaklaşımına, “para ve müdahale” temelli eserlerine ve Keynesçi müdahale modellerine, totaliter yönetimlerin ekonomide ve siyasetteki yansımalarına ve küreselleşme ilişkilerine değinmek, iki dünya savaşının ekonomisini ve buna bağlı siyasi gelişmelerini anlamakta da faydalı olacaktır. Bu anlamda I.Dünya Savaşı, savaş ekonomisi 1914-1918 ve savaş sonrası kaos bir dönüm noktası olmuştur. Laissez-faire’in tanınmış ülkesi Britanya, “o güne kadar dokunmadığı piyasa kanunları”nın işleyişini durdurdu. Ekim 1914’ten itibaren devlet, Savaş Bürosu kanalıyla piyasa alımı yaptı, ticarette de kısmi denetim uygulamaya başladı. Almanya’nın savaş ekonomisi daha karmaşık ve merkezi bir yapıdaydı. 1929 Dünya Ekonomik Krizi daha da büyük ekonomik değişimlere, kollektif ve kooperatif tarzdaki devlet müdahale örgütlenmelerini daha fazla rastlanır hale getirdi. Korporatif görüş, “ilk Nazi söylemlerinde önemli rol” oynadı. Serbest piyasa, Avrupa ve dünya genelinde değişime uğramak durumunda kaldı. Diğer yandan, devlet müdahaleciliği kendini farklı siyasi rejim modellerinde gösterdi. Hitler, Mussolini, Franco, Salazar’ın uygulamaları artan etkisiyle kendini gösterdi.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Avrupa Dengesi (1919-1939)
(kaynak: Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015)
I.Dünya Savaşı (1914-1918)’ndan sonra Avrupa’nın yapısal gerilimleri—diktatörlük, faşizm, Nazizim ve komünizm— savaş sonrası sıradışı uluslararası güç dengesinin yol açtığı sorunları artırdı. Sovyetler Birliği, Polonya’nın doğusunun, Beyaz Rusya’nın bazı kısımlarının ve tüm Baltık devletlerinin kaybından sonra, 18.yüzyıldan beri sahip olduğu sınırlardan daha doğuya çekilmişti. Orta ve Doğu Avrupa’da güçlü devletler mevcut değildi. Versay Antlaşması’nda revizyon arayışları süren bir Almanya vardı. İngiltere ve Fransa, I.Dünya Savaşı’ndan galip çıkmalarına rağmen, sosyo-ekonomik sorunlarla uğraşmaktaydılar. Dahası İngiltere, Japonlar Mançurya’yı işgal ettiği ve Hitler’in iktidara geldiği 1930 başlarında, “dünya endüstri üretiminin yalnızca %10’undan azını gerçekleştiren küçük bir Avrupa devleti olsalar da, dünyanın dörtte birini kaplayan bir imparatorluğu korumaya çalışmakta” ve “statükocu” yönlerini devam ettirmekteydiler.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Alman Dış Siyaseti (1918-1939) ve Hitler’in İktidara Gelişi (1933)
(kaynak: Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010)
Almanya’da 1918-1933 Weimar Cumhuriyeti, Hitler’in 1933’te iktidara gelmesiyle geriledi ve Nasyonel Sosyalizm yeni döneme damgasını vurdu. Hitler, başbakan yetkilerini, yeni Nasyonel parti yapılanmasını ve kitlesel destek temelli politikalarını geliştirdi. Hitler’in taktikleri 1925 ve 1928 arasındaki kısmi istikrar sürecinde “çok az gelişme” kaydetti. Ancak 1929 Ekonomik Krizi, Weimar Cumhuriyeti’nin geleceğini riske attmışt; Nazi Partisi bu dönemde orta sınıflara büyük vaatlerde bulunan bir programla ön plana geçmeye başladı. 1929 sonrasında, beliren ekonomik kriz, daha önceki koalisyon kabineleri ve uzlaşma hükümetlerine son verdi; çünkü siyasaların şekillenmesi daha da zorlu bir hale geldi. Ortam, Nazi Partisi için uygun olunca, Hitler, iktidarı beklenmedik bir tarzda elde etti; Hindenburg tarafından şansölyeliğe getirildi. Kararnameler, kurumlarda Nazi kontrolünün artışı, Nazi ideolojisi, Nuremberg Kanunları (1935), SS ve Gestapo sistemleri ve İkinci Dünya Savaşı boyunca “lebensraum” yayılması ile etkisi sahasını genişletti.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
II.Avrupa Savaşı ve Dünya Savaşına Dönüşüm
(kaynaklar: Clive Ponting, Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015). J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012).
II.Dünya Savaşı, hem 1919’da oluşturulan uluslar arası güç yapısının dağınık niteliğini hem de küresel devlet sisteminin Avrupa-merkezli niteliğini ortadan kaldırdı. 1919 düzenlemelerini tartışıldı, uygulandı veya revizyona tabi tutuldu; ancak nihayetinde, Avrupa dışındaki dünya üzerinde Avrupa hakimiyeti İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında farklılaştı.
İki dünya savaşı arasında, Avrupa’nın işlevsel olmayan sisteminin ve yarattığı çatışmaların dünyanın geri kalan kesimi üzerindeki etkisi, 1939 Eylülü ve 1941 Aralık ayı arasında kendini daha belirgin bir şekilde gösterdi. II.Dünya Savaşı 1939’dan 1945’e kadarki süreçte; Müttefikler cephesinde İngiltere, Fransa, SSCB, ABD, Çin Cumhuriyeti olarak, Mihver (revizyonist) devletler cephesinde ise Almanya, İtalya ve Japonya olarak savaşa katılmışlardı. 1940 yazının başlarında Almanların askeri başarıları, Britanya va Fransa’nın Almanya’yı kendi başlarına yenebilme ihtimallerinin hepsini ortadan kaldırdı. Norveç ve Danimarka’nın ele geçirilmesinden sonra Alman kuvvetleri çok kısa bir süre içinde Hollanda, Belçika ve Fransa’yı yendiler ve Versay Antlaşması’nın yeniden düzenlediği Batı, Orta ve Güneydoğu Avrupa üzerinde kontrol oluşturdular. Fransızlar ateşkese razı olurken, İngilizler savaşmaya devam etti. 1941 yazında Hitler, uzun vadede ideolojik düşmanı olan Sovyetler Birliği’ne saldırdı; bu durum İngiltere’ye “bir nefes” aldırdı. Dengeler bir süre sonra, Müttefikler lehine bozuldu. Yeni teknolojiler (jet uçakları, uçak kullanmayı gerektirmeyen bombalar, uzun menzilli füzeler ve atom bombası) kullanıldı. Birleşik Devletler, hem Pasifik’te hem de Avrupa’da savaşacak büyük bir ordu donattı ve müttefiklerinin, özellikle de Britanya’nın kullandığı donanımın çoğunu sağladı. Bununla birlikte “savaşın acı yükünü çeken” Sovyetler Birliği’ydi.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Avrupa’da Savaşın Başlaması ve Almanya’nın Polonya’yı İşgali (1 Eylül 1939)
(kaynak: Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013)
Savaşın başlangıcı olarak genel kabul gören tarih Almanya’nın Polonya’yı işgal ettiği 1 Eylül 1939’du. 3 Eylül 1939’da İngiltere ve Fransa Almanya’ya savaş ilan etti. Aynı gün İngiltere’nin dominyonları Avustralya ve Yeni Zelanda, az bir süre sonra da Kanada ve Güney Afrika Cumhuriyeti Almanya’ya savaş ilan etti. İkinci Dünya Savaşı başlamış oldu. 1 Eylül sabahı erkenden Polonya Hükümeti, Batılı devletleri, Paris ve Londra’daki elçileri aracılığıyla Almanya’nın Polonya’ya saldırısı konusunda bilgilendiriyor ve acil yardım talep ediyordu. Ancak izleyen günlerde, Fransa Başbakanı Edouard Daladier ve İngiltere Başbakanı Neville Chamberlain (Dışişleri Bakanı Halifax)’in bu yöndeki girişimleri etkili olamıyordu. Dahası savaş ilan edildiği halde, Batı’da, ilanı izleyen birkaç ay içinde dahi savaş harekatının başlamamış olması gibi garip bir durum söz konusuydu. Fransa’da bu duruma “drole de guerre (garip savaş)”, Almanya’da ise “sitzkrieg (oturarak savaş)” deniliyordu. Alman ilerleyişi 1939-1941 sürecinde bir dizi savaşım ve antlaşma ile başarıya ulaşırken, 1941 Haziranı’nda yeni bir sürece geçen Avrupalı Mihver güçler SSCB’yi işgale yöneldi. Japonya da, Aralık 1941’de Pasifik’te ABD’ye ve Avrupalı sömürge topraklarına saldırdı.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
II.Dünya Savaşı’nın Yayılması
(kaynak: William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989)
İngiltere ve Fransa, 1939’da ne maddi yönden ne de moral yönden Hitler’e karşı etkili olabilecek güçte değildi. Bunun sonucunda Almanya ve İtalya (1940’tan başlayarak), Japonya ise 1941’den başlayarak, savaşın ilk üç yılı içinde ilerleme kaydetti. Almanlar Fransa’ya Belçika’ya ve Hollanda’ya karşı yapacakları saldırılara giriş olarak, kısa sürede Danimarka ve Norveç’i de ele geçirdiler. Amerika tarafsız kaldı, SSCB ise beklemedeydi. Ancak İngiltere, Alman bombardıman uçaklarına karşı ve Alman denizaltı saldırılarına karşı savaşımı sürdürmekteydi. 1940 sonbaharında Hitler bu gelişmelere bağlı olarak, İngiltere yerine Rusya’ya saldırmasının daha doğru olacağını değerlendirmeye başladı. Ancak Rusya’nın kışını pek de dikkate almamışlardı; Almanya’nın Moskova cephesinde ilk gerilemeleri 6 Aralık 1941’de görüldü.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
İtalya’nın Savaşa Girmesi (Haziran 1940) ve Alman-İtalyan-Japon Üçlü Paktı (Eylül 1940)
(kaynak: Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013)
Haziran 1940’ta İtalya savaştaki etkin rolünü üstlenmekteydi. 1940 yılı ortalarına doğru Hitler Almanyası ise 9 devleti kuşatmıştı: Avusturya, Çekoslavakya, Polonya, Danimarka, Norveç, Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve Fransa ve ayrıca Klaipeda (Memel). Almanya Batı Avrupa silah deposunun büyük bir bölümüne, askeri sanayisine, demir-çelik ve diğer önemli sanayi dallarına sahip olmuştu. Almanya tarafından ulaşılan bu güce, belki de en büyük tehdit, bu yolun üzerinde duran ve hızla büyüyen sosyalist ekonomisiyle ve artan siyasi etkisiyle SSCB idi. 1940 yılında İngiltere doğrudan Alman kuşatması tehlikesindeydi; hatta Hitler Mart 1941’de Japonya Dışişleri Bakanı Matsuoka ile sohbetinde Almanya’nın amacının “Britanya’nın dünya imparatorluğunun yıkılması” olduğunu ifade etmişti; ama muhtemelen öncelikle SSCB’ye yönelecek olan Almanya, İngiltere için bir rahatlama yaratacaktı. 1940 Eylülünde Hitler, “Deniz Aslanı” operasyonunu erteledi ve Alman diplomasisi SSCB’ye karşı savaş hazırlıkları için bir dizi adım attı. Japonya-Almanya görüşmeleri 9 Eylül 1940’ta Tokyo’da başladı. 18 Eylül’de Ribbentrop Roma’ya hareket etti ve burada Mussolini’yi İtalya’nın Japonya-Almanya askeri birliğine katılması için ikna etti. Tokyo’daki görüşmeler 27 Eylül 1940’ta Almanya-Japonya-İtalya Askeri Paktı’nın imzalanmasıyla sona erdi. Sonrasında 1941’de Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve Slovakya da Üçlü Pakta dahil oldular. Finlandiya da Mihver’e doğru sürüklenirken, İspanya’nın savaşa dahil olma hususu gündeme geldi. Hitler’in SSCB’ye saldırı planı, Mayıs 1941’de son şeklini alıyordu. 17 Aralık’ta 21 Numaralı “Barbarossa” adlı plan, Hitler’in onayına sunulmuştu. 22 Haziran 1941’e ertelenen Barbarossa Harekatı (Haziran-Aralık 1941) göre, SSCB’ye saldırı için 190 tümen hazırlandı.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Japonya’nın Pearl Harbor’u Bombalaması ve Mihver’in ABD’ye Savaş İlanı (Aralık 1941)
(kaynak: William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989)
Japon deniz kuvvetleri, 7 Aralık 1941’de, Oahu adasındaki Pasifik Filosu ve Pearl Harbor (İnci Körfezi)’daki ABD Filosu’na saldırdığında, Amerika resmen savaşa dahil oldu. Hitler de Birleşik Devletlere savaş ilan ederek, gerilimi tırmandırdı. 1942 Kasımı’nda Kuzey Afrika’da ilk İngiliz-Amerikan karşı saldırısı başladı ve Almanlar ve İtalyanlar Kuzey Afrika’da yenildiler. Mussolini Temmuz 1943’te iktidardan düştü. 1942 ve 1943 boyunca büyük savaşımlar Rusya cephesinde yoğunlaştı. İngiliz-Amerikan birlikleri 6 Haziran 1944’te Normandiya kıyılarına çıkartma yaptılar ve Ren’e doğru ilerlediler. Almanya’nın yenilgisi belirginleşince, Hitler 1 Mayıs 1945’te kendini öldürdü ve bir hafta sonra Almanya teslim oldu.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Mihver’in Gerilemesi (1942-1943) ve Japonya’nın Pasifik’te Çöküşü
(kaynak: Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015).
Japonya’nın Pearl Harbor’u bombalaması (1941) sonrasında Pasifik cephesindeki ilerleme çabalarının sonuçsuz kalmasının yanı sıra Avrupalı Mihver güçlerinin de Kuzey Afrika ve Stalingrad’ta yenilgiye uğraması 1942 yılını Mihver bloku için bir durgunluk sürecine itti. 1943 yılında da Almanya Doğu Avrupa’da geriledi. Japonya ise 1943’te Pasifik’te gerilemeye başladı. Nitekim Bougainville Seferi, Bismarck ve Admiralty Adalarının ele geçirilmesi, Merkezi Pasifik Harekatı, Gilbert Adaları’nın ele geçirilmesi ve Birmanya (1943-1944) gelişmeleri sonucunda, Japonya’nın savaş içindeki çöküş süreci hızlanmış oldu. Nihayetinde savaşın son yılında, Japonya’ya karşı büyük bir darbe indirmek amacıyla, Okinawa-Japonya İç Geçit Kapısı’na düzenlenecek “Buzdağı Harekatı (Operation Iceberg)” adını alan amfibik taarruz için nihai hazırlıklar yapıldı.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Hitler’in İtalya’da Çöküşü
(kaynak: Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015).
Temmuz 1943-Mayıs 1945 arasında Müttefikler İtalya’da ilerlediler ve böylece faşist yönetim çökerek İtalya’da Alman işgali son bulmuş oldu. İngilizler 27 Nisan’da Adige Nehri’ni geçerek, Venedik ve Padua kentini örten Venezia Hattı’nı yardılar. Daha hızlı ilerleyen Amerikalılar Verona’yı bir gün önce ele geçirdiler. Almanlar her taraftan kuşatılmışlardı, Alpler’deki geçitler tutulmuştu. Aslında teslim olmak için arka planda yapılan müzakereler daha Şubat’ta, İtalya’daki SS birliklerinin başı General Karl Wolff tarafından başlatılmıştı ve Müttefikler cephesinde ise Allen W. Dulles tarafından görüşmeler yürütülmekteydi. Özetle, Temmuz 1943’te Sicilya’yı kontrol altında alan Müttefikler, 29 Nisan 1945’te İtalya topraklarında Alman birliklerinin Müttefik güçlere yenilmesiyle birlikte, İtalya’nın koşulsuz teslimini elde ediyorlardı.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Almanlara Karşı İkinci Cephe “Normandiya” (Haziran 1944)
(kaynak: Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015).
Haziran-Eylül 1944’te Müttefikler, Avrupa’nın kuzey kısmına yönelerek ve hücum ederek, lehlerine ilerleyen savaşın akışını daha da ileri taşımaya çalıştılar. General Eisenhower komutasındaki Müttefiklerin, Normandiya kıyılarına yaptıkları bu İngiliz-Amerikan çıkarması (Overlord Harekatı) ile Alman cephesi yarılmış oldu. İleride böylesine iyi tahkim edilmiş bir mevzi yoktu ve Müttefikler 1945’teki bahar taarruzu için çok daha iyi bir “taarruz çıkış hattı”nda idiler. Avrupa’daki savaş resmi olarak, 8 Mayıs 1945’te gece yarısı sona erdi, ancak aslında bu, önceki hafta kısım kısım sonra eren savaşın sadece nihai olarak resmen tanınmasıydı. 2 Mayıs’ta gerçekte teslimiyet belgesinin daha üç gün önce imzalanmış olduğu İtalya’da güney cephede bütün çarpışmalar bitmişti. 4 Mayıs 1945’te, benzer bir teslimiyet belgesi, Montgomery’nin kuzey Almanya’daki karargahında Kuzeybatı Avrupa’daki Alman kuvvetlerinin temsilcileri tarafından imzalandı. Bu teslim olma işlemleri, Hitler’in ölümünden hemen sonra gerçekleşti.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
II.Dünya Savaşı’nda Türk Diplomasisi (Prof.Dr.Ahmet Şükrü Esmer)
(kaynak: Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959)
Türkiye, Almanya’nın Polonya’yı “yıldırım harbi” ile istilasını, Rusya’nın müdahalesini ve Polonya’nın “iki totaliter devlet” arasında paylaşılmasını kaygıyla izledi. Üçüncü İttifak antlaşmasının imzasından sonra, Wavel ve Weygand Ankara’ya gelerek, Türk-İngiliz-Fransız askeri görüşmeleri yapıldı. Aralık ayında da Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Numan Menemencioğlu Londra’ya giderek, ittifaktan doğan iktisadi ve mali meseleleri görüştü. 1940 yılı yazında İtalya savaşa girene kadar Türkiye’nin durumunda bir değişiklik olmadı. 1940’ta İtalya’nın savaşa girişi, Türkiye’nin de savaş girişi hususunu gündeme getirmişti. İngiltere ve Fransa, Türkiye’nin savaşa dahil olması yönünde istekliydiler. Bu sıralarda Almanya da, Saraçoğlu Hükümeti’nin savaşa girmemesi yönünde faaliyet içindeydi. Alman-Rus çıkarları Romanya’da ve Balkanlar genelinde çatışmaktaydı; bu noktada Türkiye’nin savaşa girmesi halinde dengeler büyük ölçüde değişebilirdi. Mayıs 1941’de Roma’da Mussolini ve Ribbenthrop buluştuklarında Türkiye’den de bahsettiler. Irak’a Türkiye’den yardım geçirilmesini temin için von Papen’e talimat yollanmıştı ancak somut bir yol alınamamıştı. Bunun ardından Almanlar, Türkiye’yle bir saldırmazlık paktı imzaladılar (Haziran 1941). Şubat 1942’de Alman Büyükelçisi von Papen’e karşı bir suikast yapıldı ve bu gelişme durumun daha da gerginleşeceğinin bir göstergesiydi.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
: II.Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Tutumu
(kaynaklar: İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013; S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009; İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997; F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları).
Türkiye 19 Ekim 1939’da İngiltere ve Fransa’yla karşılıklı yardım antlaşması imzalarken, 18 Haziran 1941’de Türkiye-Almanya Saldırmazlık Paktı hayata geçiriliyordu. Balkanlar’daki savaş tehlikesi ve Türkiye’nin aldığı önlemler de bu sürecin önemli bir adımı oldu. Dahası, Almanya’ya krom satışı, Türkiye ile Amerika arasında uzun süreli bir anlaşmazlık konusuydu. Savaş yıllarında, özellikle 1943 yılı boyunca süren yoğun konferanslar sürecinde, yılın başındaki Adana Görüşmeleri (30-31 Ocak 1943)’den yılın sonundaki Kahire Konferansı (4-6 Aralık 1943)’na kadar birçok gelişme, gündemi ve sonuçlarıyla Türkiye’yi de yakından ilgilendirdi. Kazablanka Konferansı (14-24 Ocak 1943)’na katılan Winston Churchill, konferanstan sonra 1943 Ocak ayı sonunda Adana’ya geldi ve Cumhurbaşkanı İnönü’yle görüştü. 19 Ekim 1943’te başlayan Moskova Konferansı’ndan dönerken Anthony Eden, Türkiye Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu’nu Kahire’ye davet ederek, Türkiye’nin savaş-dışı durumunu terketmesini ve topraklarında Müttefiklere hava üsleri vermesini istemişti. Türkiye, Yalta Konferansı (4-11 Şubat 1945)’ndan sonra, 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş ilan ederek, BM’ye üyelik sürecine dahil oldu. Türkiye, fiilen II.Dünya Savaşı’nda savaşmasa da, stratejik konumu itibariyle savaştan ve savaşın gelişiminden oldukça etkilenen bir durumdaydı. Savaş-dönemi tedbirleri arasında; örneğin, 1940 Milli Korunma Kanunu, 1942 Varlık Vergisi, 1944 Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu ile, daha hissedilir bir devletçi politika uygulanmaya konuldu. Milli Şef Dönemi (1938-1950) olarak da bilinen İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı sürecinde; hem Başbakan Dr.Refik Saydam(1939-1942) ve onun Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu (1938-1942); hem de Başbakan Şükrü Saraçoğlu (1942-1946) ve onun Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu (1942-1944) ve Dışişleri Bakanı Hasan Saka (1944-1947), dönemin ağır sosyo-ekonomik koşullarında, savaş yıllarında artan karaborsacılık ve enflasyona karşı ve ayrıca muhtemel bir savaşım halinde milli savunma ihtiyaçlarının temini amacıyla çeşitli politikalar uygulamaya çalıştılar.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.
Almanya’nın ve Japonya’nın Yenilgisi ve Savaşın Sonu
(kaynak: Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015).
SSCB güçleri ve Polonya’nın Berlin’i kuşatması sonrasında ve Hitler’in 1 Mayıs’ta intiharı ile Mayıs 1945’te Almanya koşulsuz olarak teslim oldu ve savaş böylece Avrupa’da son bulmuş oldu. Amerikalılar 1 Nisan 1945’te, Formoza ve Japonya’nın ortasındaki Ryukyu Adaları’ndan biri olan Okinawa’ya çıktılar. Bu esnada, 5 Nisan’da Koiso hükümeti düştü ve Suzuki başbakan oldu. İmparator Hirohito’nun girişimini müteakip zaten barış görüşmelerinin Müttefiklerle sürdürülmesi hususunda aracılık yapması için Rusya’ya başvuru da yapılmıştı. Ancak Okinawa muharebesindeki üstünlüğünün ardından Amerika’nın, Japonya’ya karşı hava bombardımanını şiddetlendirmesi de beklenmekteydi. Japonya için durumun umutsuzluğu ortadaydı. Ancak muhtemel hava saldırısının yerini, insanlık tarihinin en acı sayfalarından birini açacak olan bir saldırı alacaktı. 6 Ağustos 1945’te Hiroşima’ya atılan atom bombası ile ve hemen ardından üç gün sonra ikinci atom bombasının Nagazaki’ye atılmasıyla Japonya’da büyük bir insanlık dramı yaşandı. Ağustos 1945’te ise aynı ay içinde iki ayrı şehre ABD tarafından atılan atom bombalarıyla Japonya da savaş-dışı bırakıldı.
Kullanılan Kaynaklar:
Ivan T.Berend; 20.Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, çev.S.Çağlayan, 2015.
Basil Liddell Hart; İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev.K.Bağrıaçık, 2015.
Stephen J.Lee; Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980, çev.S.Aktur, 3.baskı, 2010.
William H.McNeill; Dünya Tarihi, çev.A.Şenel, 2.baskı, 1989.
Clive Ponting; Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, çev.E.B.Özbilen, 2015.
S.Selek (haz.), İsmet İnönü Hatıralar, 2009.
İ.Soysal, Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Olaylar Kronolojisi (1945-1975), 1997.
İ.Tekeli-S.İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 2013.
J.Winter-G.Parker-M.R.Habeck, I.Dünya Savaşı ve 20.Yüzyıl, çev.T.Demirel, 2012.
Uluslararası İlişkiler Tarihi-5 (Diplomasi Tarihi), çev.A.R.Dırık, 2013.
Yeni Türkiye, anonim, İstanbul 1959.
F.Armaoğlu’nun ve R.Uçarol’un Siyasi Tarih kitapları.