Atatürk'ün Dünya Tarihindeki diğer liderlerle karşılaştırmalı olarak ele alınmasının yanısıra -özellikle senkronize tarih yaklaşımıyla- Atatürk'ün, yaşadığı dönemdeki uluslararası ilişkiler tarihi, uluslararası örgütler ve örgütlenmeler tarihi ve nihayetinde uluslararası düşünce tarihi içindeki yerini ve önemini irdelemeyi hedeflemektedir.
YENİ SÖMÜRGECİLİK (Neo-Colonialism 1914-45) DÖNEMİNDE KURULAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ, bu dönemin sözde bağımsız“MANDA” veya“KONDOMİNYON”devletlerinden biri değildir. “İSTİKLAL-İ TAM (full independence)” HEDEFLEMİŞTİR.
Kıyaslamalı değerlendirme/tartışma:
Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet (1870-1940) sürecinde yüze yakın hükümet oluşturuldu. Üçüncü Cumhuriyet, burjuva ve liberal demokrasisi boyunca sosyal ve ekonomik krizler tükenmedi. 1930’lu yılların sorunlarına ve Fransa’da yönetime bakıldığında, Üçüncü Cumhuriyet’te zayıf bir devlet başkanı ve hükümet başkanından sözedilebilirdi. Temsilciler Meclisi 1945’e kadar doğrudan genel oyla (direct universal male suffrage) seçildi. Fransa’nın 1930’lu yıllarda Nazizme ve faşizme olan duruşu da, sol ve sağ kesimlerde farklı şekilde belirdi. Sol kesim, faşizme olan muhalefeti I.Dünya Savaşı sonrasındaki barışcıl eğilimler ile uzlaştırmada artan bir zorluk yaşarken, sağ kesim ise –kendisini Sovyet komünizmine karşı bir kale olarak sunan yönetimler karşısında— önceki anti-Alman duruşunu sürdürmede zorlandı.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
ATATÜRK’E GÖRE;
«Bir toplum, cinsinden yalnız birinin yeni gerekleri edinmesiyle yetinirse o toplum yarıdan fazla kuvvetsizlik içinde kalır. Bir millet ilerlemek ve medenileşmek isterse, bilhassa bu noktayı esas olarak kabul etmek mecburiyetindedir».
SEÇME VE SEÇİLME HAKKI:
«Bu karar Türk kadınına sosyal ve siyasi hayatta bütün milletlerin üstünde yer vermiştir…. Siyasi hayatta belediye seçimlerinde tecrübesini yapan Türk kadını, bu sefer de mebus seçme ve seçilme suretiyle haklarının en büyüğünü elde etmiş bulunuyor. Medeni memleketlerin birçoğunda, kadından esirgenen bu hak, bugün Türk kadınının elindedir ve onu salahiyet ve liyakatla kullanacaktır».
Devrimler ve Kadın Haklarına Dair Bazı Hatıralar
4 Haziran 1933 tarihindeyiz…
Atatürk’ün etrafında devlet ve düşün adamları, Ruşen Eşref Ünaydın, Falih Rıfkı Atay, Saffet Arıkan, Recep Peker, Necip Ali Küçüka, Fethi Okyar, Tevfik Rüştü Aras ve Şükrü Kaya Beyler vardı.
Devrimler üzerinde duruluyordu…
Bundan başka, “demokrasi” üzerinde konuşuluyordu.
ATATÜRK O AKŞAM, GENEL KANISINI ŞÖYLE AÇIKLADI: “CUMHURİYET REJİMİ DEMEK, DEMOKRASİ SİSTEMİ İLE DEVLET ŞEKLİ DEMEKTİR. BİZ CUMHURİYETİ KURDUK; O, ON YAŞINI DOLDURURKEN DEMOKRASİNİN BÜTÜN İCAPLARINI SIRASI GELDİKÇE TATBİKATA KOYMALIDIR. KADIN HAKLARINI TANIMAK DA BUNUN BİR İCABI OLACAKTIR. MÜSTERİH OLUNUZ”.
ATATÜRK’ÜN SÖZLERİNE BAKILDIĞINDA;
1923: «Binaenaleyh kadınlarımız hatta erkeklerden daha çok münevver, daha çok feyizli, daha fazla bilgili olmağa mecburdurlar. Eğer hakikaten milletin anası olmak istiyorlarsa böyle olmalıdırlar. (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.2, Ankara 2006, s.156)
1924: «Türk milleti, yeni devre-i hayatında bilcümle esbabı terakkiye doğru, büyük bir hamle-i gayretle ilerlemektedir. Zihniyetler karışıldıktan azade ve nezih olarak memleketi ve aileyi terfih edecek tarık-ı mesaide yürümek…İşte milletin yegane nasbi nazar ettiği nokta budur». (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.1, Ankara 2006, s.355)
1924: «Muallimler! Erkek ve kız çocuklarımızın, aynı suretle bütün tahsil derecelerindeki talim ve terbiyelerinin ameli olması mühimdir». (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.2, Ankara 2006, s.179)
Falih Rıfkı Atay’ın «Çankaya», (İst.1998) eserinden: (s.500) «Atatürk devrinde vatan kurtulmuştur… Türkiye Türklüğü Batı’nın egemenlik ve baskısından kurtulan ilk millet olmuştur…. Afrika’da Yakın ve Uzak Doğu’da sömürgecilik düzeninin tasfiyesi, Türkiye’de başlamıştır»…. (s.501) «Bütün halk çocuklarını, kız oğlan, sivil ilkokul eğitiminden geçirmek, inkılap Türkiyesi’nin medeniyetçi, vicdan ve tefekkür hürriyetçisi yeni din adamlarını yetiştirmek……», Atatürk önderliğindeki Türk Devrimi ile hedeflenenler arasındadır.
Kıyaslamalı değerlendirme:
İki dünya savaşı arasında, Danimarka, İsveç, Norveç, Finlandiya’da, anayasal süreçlerin eski bir geçmişe sahip olması, kadın haklarında da bir avantaj sağladı. Bir başka deyişle, Nordik ülkeleri kadınlara seçim hakkının (female suffrage) 20.yüzyıl başlarında verildiği az sayıdaki ülkeler arasındaydılar. Latin Amerika’da, örneğin Arjantin’de 1916-1930’da, anayasal uygulamalar açısından, demokratik bir siyasi etkinlikten bahsedilebilirdi. Bu tür anayasal gelişimin olumlu etkileri kapsamında, 1912’deki seçim reformuyla Arjantin vatandaşları için genel (erkek) ve gizli oy hakkı tanındı. 1916’da yönetim uzun süre iktidarda bulunan muhafazakarlardan, reformist olan bir tavrı olan Hipolito Yrigoyen’e geçti. Arjantin’in genel oyla seçilen ilk devlet başkanı olan Yrigoyen, 1916-1922,1928-1930’de görev aldı, sonunda ise darbeyle iktidarı son buldu. Kolombiya’da iki partili bir sistem ve demokratik reform girişimleri mevcuttu. Kolombiya, 1910’dan 1949 uzanan süreçte oligarşik bir demokrasiye dönüşüm sağladı. Şili örneğinde ise, parti sistemi ve rekabeti oldukça yoğundu.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Atatürk’ün CUMHURİYET VURGUSU:
“Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemiyle devlet şekli demektir”(1933).
“Bütün dünya bilsin ki, benim için bir taraflılık vardır: Cumhuriyet taraftarlığı, fikirsel ve sosyal inkılap taraftarlığı… Bu noktada, yeni Türkiye toplumunda bir kişinin bile bunun dışında kalacağını düşünmek istemiyorum“.(1924)
Kıyaslamalı değerlendirme:
Parlamenterizm açısından bakıldığında; başını, İngiltere’nin çektiği ve parlamento esasına dayanan anayasal monarşiler, Avrupa’nın değişik ülkelerinde etkindi.
Parlamenterizmin gelişimiyle, parlamento ile hükümet arasındaki ilişkiler düzenlenmiş; kralın baskısı altındaki kabineler yerini «parti hükümeti»ne ya da İngiltere’de olduğu gibi «Avam Kamarası’na hakim bir kabine»ye bırakmıştı.
Anayasal monarşi ve parlamenter hükümet sistemi Fransa’da 1792’de gerçekleşmişti. Çoğu Avrupa ülkesi 19.yüzyılın sonu ve 20.yüzyılın başında benzer gelişmeleri yaşamıştı.
Parlamenter sistem, Belçika ve Lüksemburg (1830), Hollanda (1848), İtalya (1867), İspanya (1869), Norveç (1884), Danimarka (1901), I.Dünya Savaşı’ndan sonraki süreçte ise Avusturya, Finlandiya, Almanya, İzlanda ve İrlanda’da kurulmuştu.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Türkiye Cumhuriyeti’nin dayandığı ilkeler kendine özgüdür ve dünya tarihinde örnek olma özelliğine de sahiptir: CUMHURİYETÇİLİK, MİLLİYETÇİLİK, HALKÇILIK, LAİKLİK, DEVLETÇİLİK, DEVRİMCİLİK/İNKILAPÇILIK.
Cumhuriyetin ve demokrasinin yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde gösterdiği büyük atılım, dünya medeniyet çizgisiyle de etkileşim içinde olmuştur. Atatürk Kastamonu’da halkla yakından temas ederek yeni hayatın düsturlarını izah ederken demişti ki: “Biz, her noktai nazardan medeni olmalıyız. …Medeni olacağız, ve bununla iftihar edeceğiz. Şimdiye kadar geri kalmamız ve en nihayet son felaket çamuruna batışımız, zihniyetlerimizi, fikirlerimizi, medeniyetin emrettiği tahavvül (dönüşüm) ve tealiye (yükselmeye) uydurmadığımızdandır. Artık duramayız. Behemehal (mutlaka) ileri gideceğiz. Çünkü mecburuz. Millet, vazıhan (açıkça) bilmelidir; medeniyet öyle kuvvetli bir ateştir ki, ona bigane (ilgisiz/kayıtsız) olanları yakar, mahveder”.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
1930’lu yıllarda demokrasi algılarında, sosyal devlet yapısında uzlaşı ve devletçilik gibi muhtelif tartışmaların varlığı söz konusuydu. Bu tür politikaların 1933’te Danimarka ve İsveç’te, 1935’te Norveç’te, 1937’de Finlandiya’da tartışıldığı görülmekteydi.
Koalisyonların dünyası olarak da nitelendirilebilecek bir süreçte, ülkeler farklı uygulamalarla karşı karşıyaydı; ama dünya genelinde istikrar beklentisi oldukça fazlaydı. Balkanlar’da, Yunanistan ve Romanya koalisyonla yönetiliyor; Bulgaristan çok sayıda siyasal parti ve cemiyetin karmaşasında bulunuyordu. Baltık devletleri 1918-1920 sürecinde, yüzyıllar boyunca karşı karşıya kaldıkları Cermen ve Rus işgallerinden nihayet kurtulmuş görünerek bağımsızlıklarını elde etmişlerdi; ancak ne kadar uzun süre bunu elde tutabilecekleri tartışmalıydı. Bir diğer deyişle, ancak, 1940 yılındaki Sovyet işgaline kadar demokratik gelişimlerinde yol aldılar. Örneğin, Kasım 1918’de bağımsızlığını ilan eden Letonya’da, Kurucu Meclisi seçmek için ilk genel seçim, gizli oy ve nisbi sisteme göre Nisan 1920’de yapıldı. Sosyal Demokratlar ve Çiftçilerin Birliği yeni seçilen Meclis’te güçlü olan iki partiydi. 1921’de Milletler Cemiyeti’ne katılan Letonya’da 1922 tarihli Anayasa ile, Letonya’nın demokratik bir cumhuriyet olduğu ilan edildi. Tek meclisli (uni-cameral) bir Letonya Parlamentosu (Saeima) mevcuttu.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
R.K.Sinha’nın (Kurtuluş Savaşı, Devrimler, MUSTAFA KEMAL VE MAHATMA GANDİ 1919-1928) değindiği konular arasında; Türkiye’yle Hindistan arasındaki tarihi ilişkiler (Birinci Dünya Savaşı Sonuna Kadar), Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye (1918-1920); Birinci Dünya Savaşı sonrası Hindistan’ın Türkiye’ye kaşı tutumu, Türk Davasına katkıda bulunmak üzere Mahatma Gandi’nin Hindu-Müslüman Birliği’nin kuucusu olarak ortaya çıkması (1919-1920); Sevr Antlaşması’nın Hindistan’da yankıları, Mahatma Gandi’nin İngiltere’ye olan bütün inancını yitirmesi, Türklere yapılan haksızlığın düzeltilmesi için harekete geçiş (Ağustos-Aralık 1920); Türkiye Sorunu’na Hindistan’ın katkısı, Gandi’nin hükümete karşı boykot çağrısı, Ankara’ya yardım kampanyası açması ve bunun halk üzerindeki etkisi, 30,000 kişinin bu davaya ilişkin olarak tutuklanması, Türklerin Yunanları Sakarya Muharebesi’nde yenmeleri ve bu olayın Hindistan’daki yankıları (1921); Mahatma Gandi’nin tutuklanması, kaynağını Türk Davasından alan hareketin devamı, İngiliz Hükümeti’ne baskı, Türklerin Afyonkarahisar ve Dumlupınar’da Yunanlara karşı giriştikleri savaş ve kesin zafer (Ağustos 1922) ve bu olayın Hindistan’daki yankıları, saltanatın sona ermesi ve Hint Müslümanlarının bu olay karşısındaki tutumları (1922-1923 Lozan Antlaşması’na kadar); Türkiye’de Cumhuriyetin ilanı ve Halifeliğin sona ermesinin Hintli Müslümanlar üzerindeki etkisi (1923-1924); Türkiye Yenileşme Yolunda, Devrimler ve bu devrimlere karşı tepkiler, Mustafa Kemal ve Mahatma Gandi gibi birçok farklı konu yer almaktadır.
Önsöz kısmında Sinha şunlara işaret etmektedir: “Atatürk Devrimleri yeni Türkiye’nin tarihinde bir dönüm noktasıydı. Devrimlerinin geniş bir anlamı vardı. Genel olarak iki döneme bölünebilirler: İlk olarak yabancı etkilerinden kurtarılarak ulusun özgürlüğünün sağlanması; ikinci olarak da toplumun yüzlerce yıllık dini, teokratik bağlardan kurtarılarak Türkiye’nin dünyanın en müreffeh ülkeleri düzeyine getirilmesi”. Birinci dönemde (1919-1923), bütün dünya genel olarak bir sessizlik içindeyken, “muzaffer Avrupalı Müttefik Kuvvetler’in savaşın talihsiz kurbanı Türkiye’yi bölmeye, parçalamaya ve cesur, kahraman Türk ırkını zincire vurmaya kararlı oldukları bir anda ona en büyük manevi desteği sağlayan” Mahatma Gandi’nin katkısı kayda değerdir. İkinci bölümde (1924-1928) ise politik alandan çok toplumsal alanlara yönelinmiş ve bir ölçüye kadar benzer toplumsal reform girişimleriyle Mahatma Gandi’nin Atatürk devrimlerini desteklediğini dikkat çekilmiştir. Sinha’nın belirttiği üzere, Gandi’nin geniş yapıcı programları, Atatürk’ün toplumsal alanda gerçekleştirdiği atılımlara benzemektedir. Bunu 1924 yıllında kendi gazetesi olan “Young India”da şu şekilde ifade etmiştir: “Ben, Hindistan’ı yalnızca İngiliz boyunduruğundan kurtarmaya meraklı değilim. Her ne surette olursa olsun bütün boyunduruklardan kurtarmaya azimliyim”. Ayrıca, Mahatma Gandi de Atatürk gibi laiklik düşüncesini izliyordu. Sinha, Birinci Dünya Savaşı’nın Hint Müslümanlarını çok zor bir durumda bıraktığını çünkü iki görev arasında bölünmekte olduklarını düşünmekteydi; bir yanda İngiliz İmparatorluğu’nun “sadık birer vatandaşı”, öte yandan “Türk Sultan-Halife’nin imanlı birer buyruğu”ydular. İlk etapta, İngitere Halife’nin hükümranlığına saldırıda bulunmayacağına ve Türkiye’nin başkentini, Anadolu ve Trakya’yı elinden almayacağına, çünkü buralarda nüfusun çoğunluğunun Türk olduğunu kabul ettiğine dair söz verince İngiltere’ye yardım etmeye karar vermişlerdi. O tarihlerdeki İngiliz Başbakanı Lloyd George ve Hindistan Kral Naibi kesin olarak bu sözü vermişlerdi. Ayrıca ABD Başkanı Woodrow Wilson da ondört maddelik bildirgesiyle bunu kabul etmişti. Fakat savaş sonra erince, verilmiş bütün vaatler unutuldu. “İngiliz diktasındaki” Müttefik Kuvvetler, Türkiye’yi bölüşmeye karar verdiler. Bu karar “Hindistan’daki Müslüman duygularını kökünden kesmek” demekti. Bir anda Hintliler, adil olmayan Sevr Antlaşması’na karşı “savaşmaya hazırdılar”; ancak bu hususta kimin önderlik edeceği sorunu da vardı. Mahatma Gandi, Hindu ve Müslümanların tartışmasız lideri olarak ön plana çıktı.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
GENERAL SHERRILL, DAHİ VE YARATICI MUSTAFA KEMAL
Kitapta özetle şunlar ifade edilmektedir: “Halen bütün dünyanın dikkatini üzerinde toplayan üç büyük adam: Mustafa Kemal, Franklin Roosevelt ve Mussolini hemen hemen aynı yaştadırlar. Sıra ile 1881, 1882, 1883’te doğmuşlardır.
Amerika birçok insan için ciddi bir fiziki eksikliği yenmiş olan Cumhurbaşkanımızın cesaretine hayran olmaktadır. Mussolini’ye gelince onu on seneden beri tanımak mazhariyetini haizim, onu tehdit eden vücut aksaklıkları dair söylenen rivayetleri beni çok eğlendirmiştir. Türkiye Cumhurbaşkanına gelince umumiyetle kuyruk acısı olan yazarlar tarafından olmak üzere hususi hayatı tenkide fasılasız uğrayan bir devlet adamıdır”.
Yazara göre, Türkiye başkentinin memleket içinde nakli hususu, Mustafa Kemal ile George Washington’un kıyaslamasını mümkün kılar. Sherrill şu şekilde devam etmektedir: “Ta Plutarküs’ten beri, tarihçiler büyük adamların hayatlarını yazarken daima ‘Çift kalem’ kullanmışlardır, yani birbirine tamamen zıt iki hayatı birden mütalaa etmişlerdir; coğrafi durum, içtimai muhit, hükümet şekli—hatta devirlere bakmaksızın. Şurada itiraf edeyim ki, iki milliyetçi şahsiyet olan, Bismarck ile Mussolini’nin siyasi gelişmelerini tetkik ederken ben de bu cazibeden kurtulamadım”.
Sherrill’e göre, Amerika’nın ilk Cumhurbaşkanı General Washington nasıl payitahtı Filadelfiya’dan Washington’a nakletmişse Mustafa Kemal de deniz limanı İstanbul’un yerine iç memleket şehri olan Ankarayı seçmiştir.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Atatürk’e göre: “Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemiyle devlet şekli demektir”. (1933). “Bütün dünya bilsin ki, benim için bir taraflılık vardır: Cumhuriyet taraftarlığı, fikirsel ve sosyal inkılap taraftarlığı… Bu noktada, yeni Türkiye toplumunda bir kişinin bile bunun dışında kalacağını düşünmek istemiyorum”. (1924).
Kıyaslamalı değerlendirme;
Savaş sonrası ortamda, Almanya gibi dış politikada revizyonist bir politika içte ise güçlü bir merkezi otorite tesis etmekteydi. İtalya’ya gelince, İtalya’da eski bir sosyalist olan Benito Mussolini’nin 1919’da kurduğu faşist hareketi partileşmiş, kral üzerinde baskı yaratmış ve sonunda Mussolini kralın çağrısıyla 1922’de iktidara gelmişti. İtalya’da artık, olabildiğince güçlü bir hükümet ama zayıf bir parlamentodan söz edilebilirdi. Başbakan Mussolini, 1925’te siyasi partileri kapattı, basını baskıladı ve otoritesini güçlendirerek 1943 yılına kadar ülkeyi yönetti. Dönem itibariyle, İtalyan korporatizmi, Almanya, Fransa ve İspanya’daki faşist hareketlerle etkileşim içinde oldu.
Otoriter rejimlere direniş ve demokrasi mücadeleleri açısından İspanya ve Portekiz 19-20.yüzyıllarda benzer olaylar yaşadılar.
İspanya’da 1890-1923’teki ılımlı monarşinin ardından, 1931-1936 sürecinde beş yıllık bir cumhuriyet, diğer zamanlarda da oligarşik bir monarşi ve iki askeri diktatör (General Miguel Primo de Rivera 1923-1929, General Francisco Franco 1939-1975) iktidardaydı.
Portekiz ise 1910-1926 demokratik cumhuriyet süreci dışında, istikrarsızlık ve darbeler ile sonuçlanan kaotik bir ortam yaşadı; 1933-1974 arasında Antonio de Oliveira Salazar uzun süreli otoriter iktidarıyla gücü elinde tuttu.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Atatürk'e göre; “Medeni eser meydana getirmek kabiliyetinden ve yoksun olan kavimler, hürriyet ve bağımsızlıklarından ayrı tutulmaya mahkumdurlar. İnsanlık tarihi baştan başa bu dediğimi doğrulamaktadır”.(1924). “Şüphesiz her insan toplumunun kültür, yani medeniyet derecesi bir olamaz…Yüksek bir kültür, onun sahibi olan millete kalmaz, diğer milletleri de etkiler. Büyük kıtaları kapsar. Belki bu nedenle olacak, bazı milletler yüksek ve geniş kapsamlı kültüre, medeniyet diyorlar”. (1930) Cumhuriyetin 10. yılında Atatürk: “İşte bunun içindir ki idealimiz, ulusumuzun yüksek kalitelerini, tükenmeyen faaliyetini, doğuştan var olan zekasını, ilme, güzel sanatlara ve ulusal birlik hislerine olan bağlılığını, bütün vasıta ve imkanlarla devamlı olarak geliştirmektir” demekteydi. Atatürk’ün önemle vurguladığı gibi, Cumhuriyetin çağdaşlaşma atılımı içinde, en önemli entelektüel meşguliyetlerimizden birisi de, “medeniyet tarihimizin, belgelere dayanarak, gerçeğe yakın bir şekilde tanınmasını sağlamaktır… Vaktiyle bütün okullarda, Avrupa Medeniyeti’nin Asya Medeniyetinden doğduğu öğretilirdi… Sonra bu kavramlar altüst oldu… Eğer tarihimizde, araştırılabilen kaynaklara kadar kuşaktan kuşağa inebilirsek, tıpkı İsviçrelilerin Helvetlerde ve Keltlerde aradıkları gibi, görürüz ki, Türk ulusu atalarının eski medeniyetlerde önemli rol oynadığı, en eski uluslardan biri”dir.
Kıyaslamalı inceleme/tartışma:
Lenin’in 1923’te ölümünden sonra 30 yıl boyunca Josef Stalin iktidardaydı. 1953’te ölümüne kadar 30 yıl boyunca SSCB’nin liderliğini üstlenen Stalin’in döneminde, dışarıya komünizm (Marksist-Leninist, hatta Stalinist ideoloji) ihraç edilmeye çalışılırken, ülkede ise 1931 yılında yaklaşık 160 milyon nüfusuyla Sovyet Rusya halkı yoğun ve farklı beklentiler içindeydi.
LENİN VE “KOMİNTERN, 1919”………….
STALİN VE “KOMİNFORM, 1947”………..
1936 Anayasası ile SSCB’de, vatandaşların temel haklarında ve devletin «federal birlik (svijet)» tarzındaki yapısında, yeni düzenlemeler yapılıyor; bu kapsamda, şuralar/birlikler halinde bir arada tutulan cumhuriyetlerin demokrasiyi çağrıştıracak beklentilerine yanıt verilmeye de çalışılıyordu.
Tarihsel açıdan, geleneksel olarak üniter bir yapıda olan Fransa’da partilerin çeşitliliği çoktu; ama özellikle demokrat partiler kuvvetliydi. Ayrıca etkin bir sosyalist kesim de vardı. Sosyalist kesimin en etkin partisi ise Fransa’daki ılımlı ve laik yaklaşımı sergileyen radikal sosyalist partisiydi. Demokrat ve sosyalist hareketlerde birçok muhtelit/karma birliktelikler de görülmekteydi.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Kıyaslamalı inceleme/tartışma:
Demokraside ve siyasette, ılımlı ya da radikal partilerin iktidarı elinde tutması, büyük fark yaratmaktaydı. Örneğin Almanya, 120 yıllık bir zaman diliminde, anayasal bir monarşi (1871-1918), Weimar Cumhuriyeti döneminde istikrarsız bir demokrasi (1919-1933), 1933-1945 arasında nasyonel sosyalizmin baskısı altında muhtelif deneyimler yaşadı. Weimar Cumhuriyeti, etkin olmayan bir demokrasi sürecini yansıtmaktaydı. Bu durumun belirmesinde, savaş sonrası yenilgisinin ve 1919 Versay Barış Antlaşması ile gündeme gelen ağır barış şartlarının da rolü vardı. 1920’li yıllarda kabineler sık sık değişiyordu. 1929 Dünya Ekonomik Krizi nedeniyle Alman demokrasisi daha da güçsüzleşti, radikalizm yükseldi. Ilımlı partiler küçüldü, radikal partiler (Naziler ve Komünistler) büyüdü. Böylece Naziler 1933’te iktidara geldi, Weimar sistemi kurtarılamadı. 1933-1945 arasında ‘Üçüncü Reich’ olarak iktidarda kalan Naziler, 1942 sonuna kadar dışarıda geniş bir cephede işgalleri sürdürürken ülkede ise çok partili demokrasi beklentilerini karşılayamadığından iç siyaset büyük bir kaosa sürüklendi.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
·
Türkiye Cumhuriyeti, çok-uluslu değil; tek ulus-tek devlet ilkesine dayalı bir ulus-devlet’tir; üniter bir yapıya sahiptir. Diğer taraftan, Osmanlı İmparatorluğu’nun rejimi, başlangıcında monarşi ve 19.yüzyıldan itibaren ise meşrutiyet idi.
Rejimin ilkesel tabanı demek olan “Sistem”i ise, örfi yönü de olan bir teokrasi idi. Diğer bir deyişle, Osmanlı Devleti’nde iki ayrı kaynaktan hukuk mevcuttu. Biri dini hukuk, diğeri ise geleneksel hukuk(örfi hukuk) idi. Çünkü İslamiyet öncesinde de birçok devlet kurmuş ve bu sayede ‘devlet hukuku’ geliştirmiş olan Türkler, işte bu geleneksel nitelikte olan örfi hukuku da uygulamaktaydılar.
Türkiye Cumhuriyeti, rejim olarak ‘cumhuriyet’i; ve sistem olarak ise ‘demokrasi’yi esas almıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 1921, 1924, 1961 ve şu andaki 1982 anayasaları vardır.
Kıyaslamalı inceleme/tartışma:
1920 Avusturya Anayasası, parlamenter demokrasiye dayalı bir rejimi büyük ölçüde oluşturmuştu. Ancak anayasa 1929’da, güçlü bir parlamento-karşıtı ve parti-karşıtı durumun belirmesi sebebiyle, büyük çaplı bir değişime uğradı. Anayasal süreç içinde Avusturya, 1929’dan itibaren –Parlamenter yapısı etkin olmayı sürdürmesine rağmen— yarı-başkanlık sistemini uygulamaya başladı. Bu sistemde yasama nın yetkileri, güvensizlik oyuyla kabineleri iktidardan uzaklaştırabilecek bir ölçekte olmakla birlikte, yürütmede Cumhurbaşkanı ve hükümetinin etkisi mevcuttu.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Amerikalı kadın gazetesi Clair Price, bir ülkenin yeniden doğuşu olarak tanımladığı şekliyle, geçmişe dönerek Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını değerlendirir. Mustafa Kemal Atatürk ile yaptığı söyleşinin ardından Osmanlı Devleti’nin dağılması ve cumhuriyetin kurulması ile yaşanan gelişmeleri konu edinir. Değindiği başlıklar arasında, bir insan olarak Mustafa Kemal Paşa, eski Osmanlı İmparatorluğu, Jöntürk programı, Rus tehdidi, Jöntürk Devrimi, Hıristiyan dünyası ve savaş, savaş ve İslam, Türk-Yunan Savaşı, İzmir 1919, Sevr Antlaşması, İzmir 1922, Ankara gibi muhtelif konular yer almaktadır.
Kitapta, savaş sonrası Türkiyesi’ne ve bölgedeki gelişmelere ilişkin kısımlar da bulunmaktadır: “1918 yılının sonlarında Mondros Mütarekesi, Kuzey İran Gücü’nün, Trans-Kafkasya’da Bakü’yü yeniden işgal etmesine olanak sağladı ve General Milne İstanbul’dan hareketle Batum’u işgal etti”.
Price önsözde, kitabın, kendi gözlemleri ve bu gözlemlerden çıkardığı sonuçları içerdiğini belirtmektedir. Devamında; “Yakın ve Ortadoğu’ya karşı ilgim, bir gazetecilik görevi dolayısıyla başladı ve bu görevin getirdiği motivasyonun yanı sıra kişisel öğrenme isteğim ile birlikte sürdü. Bu kitap, bütün bu çabaların bir sonucudur” demektedir. Kitabında, daha önce New York’ta yayımlanan Current History ve Londra’da yayımlanan Forthnightly Review adlı dergilerde çıkan bazı makalelerinden de belirli bölümlerin alınarak bu kitaba konulduğunu belirtmektedir.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Paraşkev Paruşev, 1932 yılında Bulgaristan’da doğdu; Sofya Üniversitesi Türk Filolojisi bölümünü bitirdi. Hem gazetecilik hem de yazar çevirmen olarak görev yapan Paruşev, Türk yazar ve edebiyatçılarından Reşat Nuri Güntekin, Orhan Kemal, Aziz Nesin ve Haldun Taner’le ilgili yazılar yazmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ellinci yılı vesilesiyle kaleme aldığı eseri “Atatürk: Demokrat Diktatör” Sofya’da 1973 yılında yayımlanmıştır.
Yazar Paruşev “bu kitabı neden yazdığı”na ilişkin olarak, “Dünyamız birçok ünlü siyaset adamı tanımakta, hayatları üstüne yazılar yazılmaktadır. Birinin askeri kabiliyetine hayran olmakta, başkasının politik alanda maharetinden saygı ile konuşmakta, üçüncü birinin devrimci gücünden saygı ile bahsetmekteyiz. Fakat bunların arasında aynı zamanda saygı, sevgi ve hayranlıkla anılan simalar azdır. Atatürk işte bu ikinci grup insanların arasında yer almaktadır” açıklamasında bulunmaktadır.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.
Türk ve Dünya lideri olan Atatürk, “Cumhuriyet” rejimini ve rejimin ilkesel tabanında ise “Demokrasi” ilkelerini hayata geçirdi. Dünya barışını her zaman önceledi ve insanlık alemine ve değerlerine ilişkin duyarlılığını asla kaybetmedi.
Dönemin dünya koşullarına bakıldığında; demokrasiye dayalı bir cumhuriyeti tesis etmek ve geliştirmek hiç de kolay değildi. Demokratik gelişim, devrimlerin de başvurdukları bir yöntemdi ama 1920’li ve 1930’lu yıllarda uygulanması oldukça zordu. Örneğin, 1911’de kurulan Çin Cumhuriyeti’nde Sun Yat-Sen, milliyetçilik, halkın idaresi ve halkın refahı gibi önemli ilkeleri savunmuş ve sınırlı da olsa demokrasiye atıfta bulunacak bir sisteme işaret etmişti. Bu sınırlı girişimi bile büyük zorluklarla karşılaştı. İlk Cumhurbaşkanı olan Sun Yat-Sen 1925’te öldükten sonra, Milliyetçi Halk Partisi olan Kuomintang’ın liderliğini General Çan Kay-Şek üstlendi. Sun Yat-Sen’in ölümü, ülkenin refahını ve genel olarak ülkedeki uzlaşmacı eğilimi olumsuz etkiledi. Çin Komünistleri ile Milliyetçileri arasındaki mücadele, bir iç savaşa (1927-1949) dönüşerek uzun yıllar devam etti. Bu süreçte, Kuzey Seferi (1926-1928)’nden sonra Kuomintang‘ın gücünü ve nüfuzunu tekrar tesis eden Çan Kay-Şek 1928’de, Çin Cumhuriyeti’nin lideri haline geldi. 1931’de bir geçici anayasa kabul edilerek, Sun Yat-Sen’in üç halk (milliyetçilik, milliyetçilik, halkın idaresi ve halkın refahı) ilkesinin Çan Kay-Şek’in liderliğinde sürdürülmeye çalışıldı. Ancak 1949’da bir Tayvan’a gitmek durumunda kalan ve zaman içinde Kıta Çinindeki etkisini yitiren Çan Kay-Şek, 1971’e gelindiğinde, “İki Çin Sorunu” olarak da bilinen bir uluslararası tanınma tartışmasıyla karşı karşıyaydı.
Kaynaklar:
Afetinan, M.Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Bozkurt, İstanbul 2013.
Atatürk, M.Kemal; Nutuk, C.I-III, İstanbul 1961.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, I-II, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yayını, Ankara 1945, 1959.
Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar; Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar.
Atay, F.Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1969; Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul 1955.
Aydemir, Ş.Süreyya; İnkılap ve Kadro, Ankara 1932; Tek Adam: Mustafa Kemal, C.I-III, 1963-65.
Aslanapa, O. (haz.), İlk İnkılap Tarihi Ders Notları: M.E.Bozkurt-R.Peker-Y.K.Tengirşenk, İstanbul 1997.
Barutçu, Ahmet Faik, Siyasi Hatıralar, Ankara 2001.
Baydar, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Ankara 1953; Atatürk: Hayatı ve Eseri, Ankara 1990.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu’da, Ankara 1959.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953; Moskova Hatıraları, İstanbul 1956.
Çolakoğlu, N.M., Dünya Basınında Atatürk, İstanbul 2008.
Erkun, F.V., Macar Basınında Atatürk, Ankara 2003.
Fauk, Hanif, Atatürk (Urduca Yayınlarda), Ankara 1979.
Georgevitch, Vladan, Türk Devrimi ve İstikbali, çev.H.Demirel, İstanbul 2005.
İnan, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Ankara 1968; Medeni Bilgiler, Ankara 1969.
İleri, Celal Nuri, Türk Devrimi: İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri, haz.Ö.Ozankaya, Ankara 2002.
İnan, Arı, Düşünceleriyle Atatürk, Ankara 1983.
Kansu, M.Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara 1966.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Ankara 1968.
Kili, Suna, Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli, Ankara 1998.
Kocatürk, Utkan;Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1984.
Koloğlu, Orhan, Mazlum Milletler Devrimleri ve Türk Devrimi, İstanbul 2004.
Mango, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, İstanbul 2004.
Nadi, Nadir, Perde Aralığından, İstanbul 1965.
Paruşev, Praşkev, Demokat Diktatör Atatürk, Ankara 2007.
Price, Clair, Türkiye’nin Yeniden Doğuşu, çev.B.Çölgeçen, İstanbul 2008.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1968.
Sherrill, Charles H., Mustafa Kemal’in Bana Anlattıkları, çev.Ö.Uğurlu, İstanbul 2007; Dahi ve Yaratıcı Mustafa Kemal, İstanbul 1955.
Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıraları, C.I-II, İstanbul 1973.
Sperco, Willy, Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938, çev.Z.Çelikkol, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Ankaa 1969.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya , C.I-IV, Ankara 1977-8.
Turan, Şerafettin, Atatürk'ün Düşün Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler, Ankara 2010; Türk Devrim Tarihi C.I-IV, Ankara 1991-9.
Tunaya, T.Zafer; Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul 1981.
Us, Asım, 1930-1950: Atatürk, İnönü, İkinci Dünya Harbi ve Demokasi Rejimine Giriş Devri Hatıraları, İstanbul 1966.
Villalta, Jorge Blanco, Atatürk, Ankara 2014.